VU Magazine 1975 - pagina 230

tisch-Leninisme, De klacht dat men hierdoor geen onafhankelijke journalisten, laat staan onafhankelijke dagbladen, zou grootbrengen ontlokt de gastheren slechts een grimas. 'Ik glimlach wanneer ik over onafhankelijke kranten hoor spreken', aldus Doebrovin van de Pravda, 'onze pers kenmerkt zich, zo u wilt, door een openlijke gebondenheid aan het Leninisme. De pers in uw land is met handen en voeten gebonden aan de willekeur van het economische systeem. Niet de kwalitatieve inhoud maar het winstprincipe staat voorop. Noemt u dat onafhankelijk? Met behulp van de ideeën van Lenin en met veel geduld heeft het Russische volk grote vooruitgang geboekt en het is de pers die daarin een grote rol heeft gespeeld en nog speelt.' Bolsjewiek Dat de opbouw van een socialistische staat inderdaad veel geduld vergt, bemerk je ook als toerist. Wanneer je langs legale weg buitenlands geld in roebels wilt omzetten loopje de kans twee uur in de rij te staan. Dat dit de verleiding vergroot valuta te wisselen op minder legale wijze - een buitenlander wordt gemiddeld twintig keer per dag door particulieren met dit doel aangesproken, waarbij de koers bovendien vele malen voordeliger is - schijnt de Russische overheid niet te willen inzien. Net zo min als diezelfde overheid blijkbaar inziet dat de verwesterlijking van de Russische jeugd, in de steden althans, hand over hand toeneemt, die met de vestiging van een eigen industrie voor spijkerpakken, kauwgom en coca-cola alleen niet te stuiten zal zijn. Het is tekenend dat juist in het trotse Moskouse 'Park van de verworvenheden van het volk' de jongeren in groten getale de toerist belagen om voor veel roebels broeken, sokken, jasjes, overhemden, ja zelfs brilmonturen te bemachtigen. Blijkbaar spreekt de veel geprezen propaganda de jeugd niet meer zo aan, althans minder dan zij de Sovjetburgers aanspreekt die zich de revolutie nog herinneren of gedurende de tweede wereldoorlog het fascisme bevochten. Misschien ligt de oorzaak hiervan in het feit, dat een systeem als dat van de Sovjet-Unie kwetsbaar is en derhalve een grote mate van isolement behoeft. Een isolement dat door het toenemende toerisme in de grote steden steeds kleiner wordt, terwijl de kans voor de jeugd op confrontatie met de 'verlokkingen' van het westen wordt vergroot. Wat bovenal opvalt is, dat de doorsnee burger in de grote steden van de Sovjet-Unie in geen enkel opzicht beantwoordt aan het afschrikwekkend beeld van de 'bolsjewiek' dat ons jarenlang geschetst is. Integendeel. De Rus, die men in Moskou en Leningrad ontmoet, is veeleer het goedmoedige type, dat - bang als hij is om uit de pas te lopen en voor 'verstekeling' te worden versleten - bij het betreden van bus of tram zijn abonnement toont aan zijn medepassa8

Onze kranten zijn van het volk . . . ' (in dit geval de 'Industria

giers, met het gebaar van een scheidsrechter die de gele kaart trekt. Het is de Rus die zich 's zondags in zijn goeie pak op het Rode Plein in een kilometerslange rij schaart om in het mausoleum een glimp van het gebalsemd lijk van vadertje Lenin op te vangen. Hij is het die - wanneer je hem de weg vraagt - behulpzaam met je meeloopt en brengt waar je wezen moet, zonder ook maar een spoor van minachting voor 'die kapitalist'. Meerderheid Een diepgaande kritische analyse van het Russische 'democratisch centralisme' voert hier te ver. Wel kunnen tot slot een aantal voorzichtige kanttekeningen geplaatst worden bij het functioneren van de dagbladpers in de Sovjet-Unie. ' . . . vele talen, tradities en culturen . . . '

Een ieder mag denken wat hij wil, ook in de Sovjet-Unie. Maar het vinden van een klankbord voor die mening hangt ten nauwste samen met de vraag of die mening overeenstemt met de gangbare opinie. Hoewel ingezonden stukken een uitstekend 'feed-back' systeem mogelijk maken, lijkt het voor een Sovjetburger met fundamentele kritiek op de grondprincipes van het Sovjetcommunisme nauwelijks aantrekkelijk zijn mening per brief aan de redactie van een krant kenbaar te maken. Ook zijn gegevens worden op kaart gesteld en hij ontvangt een uitnodiging voor een persoonlijk gesprek, waarbij getracht zal worden hem te overtuigen van zijn tevoren vastgestelde ongelijk. Kritiek mag binnen dit systeem, maar het systeem zelf is boven alle kritiek verheven. Het mag dan ook geen verwondering wekken, dat het aantal ingezonden stukken met 'niet opbouwende kritiek' inderdaad gering is. Een andere vraag is of men daadwerkelijk van meningsvorming spreken mag wanneer slechts één overtuiging gepredikt wordt. Voor een mening of overtuiging immers, is het bestaan van andere overtuigingen essentieel,_wil men ten minste voldoen aan de eerste eis van een werkelijk democrratisch stelsel en kritisch reflecteren over de uitgangspunten van de eigen samenlevingsvorm. Dit gebeurt niet in de Sovjet-Unie, althans niet in de dagbladpers. De meerderheid heeft gewoon gelijk. Zo simpel is dat. Effectief voor de vooruitgang is het bovendien. Dat wel. In dit licht moet het streven van minister Van Doorn om een pluriform mediastelsel in ons land te waarborgen positief gewaardeerd worden. De TROS als enige omroep op basis van een meerderheid aan aanhangers komt mij vooralsnog niet aanlokkelijk voor.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen