VU Magazine 1976 - pagina 244

yil magame 22 noodzakelijk acht. En dan, uitgaande van die opvattingen ga je de lijn doortrekken en dan kom je er wel op, dat vernieuwing van het onderwijs in nauwe relatie staat tot die gewenste maatschappelijke vernieuwing. Het is voor de discussie heel belangrijk om een aantal begrippen in te vullen en dat je dan over de richting van de onderwijsvernieuwing zal moeten gaan praten. Nogmaals; de taak van de overheid vanuit de liberale invalshoek is, dat die voorwaarden-scheppend moet zijn, niveau-controlerend en dat het niets te maken heeft met onderwijs-programma's en mets te maken heeft met het sturen van het onderwijs. Dat zou het antwoord kunnen zijn op de vraagstelling door de organisatoren van vanmiddag gesteld. Het is een duidelijk antwoord in de zin van: onderwijs heeft geen taak ten aanzien van die maatschappij-hervormingen

Rechtvan minderheid Dat IS overigens met het enige argument dat ik bij u op tafel leg om die vraag ontkennend te beantwoorden. Het is ookzo — ik vind dat een bijna nog belangrijker argument: stel dat je het zou beantwoorden in de positieve zin, stel dat je zou zeggen: ja, ik vind het w e l een taak. Realiseren w e onsdan, datwe indegrootsteproblemen zouden kunnen komen met de wijze waarop gestalte gegeven wordt aan onze democratische samenleving, zoals ik die dan voor ogen houd. Namelijk het recht van de minderheid. Hoeveel gestalte geef je daar nog aan, als de overheid zich gaat bezighouden met beïnvloeding via het onderwijs; met het preluderen op de maatschappelijke ontwikkel ing die de overheid dan als zaligmakend ziet. Wanneer die koers uitgezet wordt, zal dat inhouden dat dit voor het gehele onderwijs moet gebeuren. Ik neem aan, dat niemand van u dat voorstaat. Het is niet toelaatbaar dat de overheid zich ten opzichte van de ene burger anders opstelt dan ten opzichte van de ander. Voor mij is de graadmeter van een democratische samenleving: hoe en in welke mate de meerderheid rechten toekent aan de minderheid. Wat is het verschil tussen hen die het onderwijs als een instrument voor maatschappijvisie vanuit een politieke invalshoek gebruiken en degenen die dat niet willen. Dat is in dit bestek alleen een beetje zwartwit, een beetje ongenuanceerd over het voetlicht te brengen. Het is eigenlijk zo, dat je kiest tussen: vind je dat je voor een ander voor de volgende generatie kunt uitmaken welke koers uitgezet gaat worden in het onderwijs; vind je dat daaraan in het onderwijs gestalte zou kunnen worden gegeven; vind je dat je het recht hebt om te zeggen dat je daar heen wilt? Of zeg je: nee, ik moet de mensen kennis laten nemen van alle mogelijkheden, van alle gedachten en dan de mensen zelf laten kiezen voor een maatschappij die ze zelf willen. Misschien is dat een maatschappij die je zelf niet als eerste zou kiezen, maar dat is dan juist het eigene van mensen:datjeanderen in degelegenheid en in de situatie moet brengen dat ze zelf de keus kunnen maken. Het onderwijs is dan allerminst maatschappijbevestigend. Integendeel, zou ik zeggen. Alleen het kader aangeven en de mensen zelf de mogelijkheid geven om in te vullen. Kennis is macht, maar karakter is meer. Het lijkt mij, dat dat het advies zou moeten zijn, juist in het onderwijs. U hoort mij daarbij niet zeggen dat de mogelijkheden voor alle Nederlandse kinderen voldoende zijn. Integendeel: daar moet nog het een en ander aan gedaan worden, maar wel zo, dat de kinderen straks zelf kunnen uitmaken hoe en w a t te denken van de maatschappij die zij als allerbeste willen zien ontstaan.

Altijd controversieel Ministervan Kemenade in tweede termijn: Er is natuur-

lijk geen twijfel over — dat misverstand moet uit de weg — dat het beleid dat de overheid ten aanzien van het onderwijsvoert, ooit een beleid zou moeten zijn, dat die minister of de overheid alléén voert. Het moet door het parlement worden gedekt, bij wet, bij begrotingswet enzovoorts. Een andere opmerking: ik heb mevrouw Smit horen zeggen, dat maatschappelijke vernieuwingen er natuurlijk moeten komen en dat onderwijs met zulke vernieuwingen wel te maken heeft, maar dat het de vraag is, of de overheid daar iets mee kan doen. De overheid, zo heeft mevrouw Smit gezegd, moet zaken aanpakken, die niet controversieel zijn. Dan zeg ik: als w e dat nu eens toepassen op een aantal uiterst belangrijke ontwikkelingen in ons onderwijs, dan was de schoolstrijd nooit gestreden. De overheid heeft op een bepaald moment de zaak aangepakt die bepaaldelijk controversieel lag. Ik denk aan de invoering van de leerplicht, een zaak die wat anders ligt of aan de invoering van het algemeen kiesrecht. Natuurlijk moet de overheid ook zaken aanpakken die controversieel liggen, omdat op een bepaald moment in maatschappelijke controversen keuzen moeten worden gemaakt, standpunten moeten worden ingenomen, beleid moet worden gemaakt dat per definitie controversieel is. De mammoetwet was destijds controversieel. De VVD was daar lange tijd niet gelukkig mee. Mevrouw Smit: Niet vanwege de inhoud van de mammoetwet, slechts vanwege de financiële consequenties die niet te overzien waren. Ministervan Kemenade: De VVDheeftop het standpunt gestaan, dat het niet nodig of wenselijk was om een dergelijke ingrijpende verandering aan te brengen en dat veel gemakkelijker vanuit de bestaande verscheidenheid van schooltypen gewerkt zou kunnen worden. Een controversiële zaak, natuurlijk. Politiek gaat niet altijd over zaken die met-controversieel zijn, politiek gaat over zaken, waarin verschillende groepen mensen, verschil in belang, verschil in opvatting, verschil van overtuiging hebben. Op een bepaald moment moet uit de maatschappelijke discussie daarover, een beleid worden gevormd dat door de meerderheid in het parlement moet worden gedragen Een tweede punt. De waarde, de toetssteen van de democratie is in hoeverre je bij zulke beleidsbeslissingen minderheden het voile pond geeft, zeker op het terrein van de geestelijke vrijheid. Dat moet buiten twijfel zijn. Ik heb dan ook gezegd, dat grote ruimte moet worden gelaten ta.v. de mogelijkheid van mensen om in geestelijke vrijheid hun eigen koers te kunnen uitzetten; de mogelijkheid van mensen om onderwijs in te richten en op te richten naar eigen visie op mens en samenleving, binnen grenzen van deugdelijkheid en doelmatigheid die de overheid stelt vanuit maatschappelijk belang. Geen staatspedagogiek, geen indoctrinatie. Ik meen dus, dat de overheid op de inhoud van het onderwijsgrote, heel grote terughoudendheid moet betrachten. Maar de overheid heeftzekerwèl een actieve taak op het terrein van de onderwijsopzet; van de mogelijkheid tot deelname aan het onderwijs; van de voorzieningen van deugdelijkheid; van een zodanige opzet dat de vraag naar het onderwijs en het aanbod van onderwijs adequaat tegemoet kan worden getreden; dat er — laat ik een oud katholiek begrip hanteren — verdelende rechtvaardigheid bestaat in onderwijskansen en -deelname. Kun je, vraagt mevrouw Smit, voor een volgende generatie die koers uitzetten; mensen moeten het zelf doen. Dat is ook mijn overtuiging. Je moet mensen door onderwijs (nogmaals: niet alleen door onderwijs) de gelegenheid geven zelf, bewust, die keuzen te kunnen maken die in de

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen