VU Magazine 1976 - pagina 78

nl magazine 32

geworden. Een belangrijker reden is waarschijnlijk het feit dat de Tetun wat dominanter zijn in de Timorese samenleving. Zij hebben immers andere volken teruggedrongen en bovendien woonden ze aan de noordkust bij Batugede waar een oud Portugees fort staat.

Oorlog

dat het Indonesche nationalisme zich altijd heeft gericht op het grondgebied van Nederlands-Indië. Vandaar de strijd om NieuwGuinea. De confrontatie met Maleisië is helemaal een zaak van binnenlandse politiek geweest. In die tijd is er in Indonesisch Timor wel enige beweging geweest, gericht op een aansluiting van Portugees-Timor. Men wilde de eis rechtvaardigen op grond van de aanspraken die de Meromak O'an, de sacrale vorst van de Tetun, zou kunnen maken op het gehele Tetunsprekende gebied. Het bestuur heeft dit nooit aangemoedigd en zelfs tegengegaan. Op economische gronden was het ook niet aantrekkelijk. Bovendien wilde de regering van Indonesië na Sukarno ook een geheel andere internationale politiek, waarin zeker geen expansionisme paste. Maar de regering van Portugees Timor moest toch op haar hoede zijn, eventueel ook tegen neigingen van de eigen bevolking om onafhankelijk te worden. Waarom zou biereen kolonie zijn die geen nationale aspiraties had? Eventueel zouden de Tetun en ook de Bunaq aansluiting kunnen zoeken bij Indonesië. Eind 1945 was een Bunaq dorp nog in verzet gekomen tegen het herstel van het Portugese bewind en waren er mensen naar het toen nog Nederlandse deel gevlucht. In Bobonaro heb ik daar onderhandehngen over gevoerd met het dreigement de zaak aan de Verenigde Naties voor te leggen. Er was en bleef veel grensverkeer binnen deze volken maar van propaganda voor Indonesië was geen sprake.

Ook vele Chinezen hebben zich in de 19e eeuw posities en relaties verworven in het Tetun-gebied door met een zuster of een zusters dochter van een hoofd te trouwen. Vandaar ook vele Chinese namen op tribaal niveau. Zo was de situatie dan voor de tweede wereldoorlog. Er waren vele Portugese ambtenaren en officieren, rechtstreeks afkomstig uit Portugal, ook geestelijken. Verder waren er nogal wat koffieplanters. die ook weer vaak huwden met een meisje van het land. Voor de oorlog uitbrak hebben de Australiërs en de Nederlanders onder protest van de Gouverneur van Dili het vliegveld bij deze stad bezet ter verdediging tegen de Japanners, met als enig gevolg dat 20 februari 1942 Kupang en Dili precies tegelijktijdig doorde Japanners werden bezet binnen een dag. Het Portugese bestuur mocht eerst nog blijven functioneren maar in 1944 werden ook in Oost-Timor alle Europeanen die meer dan 1 /4 Europees bloed hadden, geinterneerd. Na de oorlog ging in Oost-Timor alles weer door als van ouds. Er werd weer gedwongen arbeid geëist voor de koffieplantages en voor de rijstvelden van de „chefes de poste". Economisch had Timor ook niet veel andere Zelfstandigheid mogelijkheden. Voor de oorlog had het zelfs Als dan de laatste 15 jaar het Afrikaanse eleeen eigen munt, onafhankelijk van het moe- ment in het leger afneemt en er meer Timoderland. Dit betekende dat men in Surabaya rezen in opgenomen worden en er zelfs een en Makassar alleen iets kon kopen als er kof- Timorese militia wordt opgericht, dan ontfie verkocht werd. Verder betaalde Portugal staat er toch niet gemakkelijk een nationale wat voor de hoge ambtenaren, het leger en beweging in de zin dat de autochtone bevolde marine. Veel was dat niet. In Oikusi waking zelfstandigheid wil. Welk volk zou hier ren 13 neger-soldaten op blote voeten de leiding moeten nemen? De Tetun vorrtien met nauwelijks iets dat op een uniform het grootste volk. Hun taal is de officiële linleek en met geweren van voor 1890. gua franca die door alle ambtenaren wordt Na de oorlog is dat wat anders geworden gesproken. En juist deze mensen hebben omdat Portugal moest rekenen op een con- eventueel banden met Indonesië. Ook het frontatie met Indonesië. Timor was nooit . onderwijsbeleid van de Portugezen vormde winstgevend geweest maar toen stegen de een belemmering voor het ontstaan van een kosten aanzienlijk. Timorees nationalisme. Er werd zeer weinig Deze confrontatie is er nooit gekomen, om- onderwijs gegeven en dan nog bijna geheel in

het Portugees. Het was bedoeld om de Portugese cultuur over te dragen en bestemd voor de kinderen van de mensen met Portugese namen en die van de hoofden. Zo spraken de Da Costa's in Noimuti, dat in 1916 Nederlands was geworden, in 1940 nog goed Portugees en hun zuster had haar opleiding gehad bij de nonnen in Macau. Gevaren voor het Portugese bestuur zouden daarom eerder verwacht kunnen worden van een afscheidingsbeweging door de Timorese Portugezen overeenkomstig de geschiedenis van Latijns-Amerika en in de lijn van de geschiedenis van de Toepassen of Zwarte Portugezen in Timor zelf. Als het in 1974 in Portugal tot een omwentehng komt dan moet het ook in Portugees Timor gaan gisten. In september 1974 was het Fretilin, het Revolutionaire Front voor 'n Onafhankelijk Oost-Timor, opgericht. Dit Front is voortgekomen uit de sociaal-democratische beweging die leefde onder de mensen met Portugese namen, behorend tot de kleine ambtenaren en het lagere kader van het leger. Toen de onrust in Portugal steeg werd op 18 november 1974 de Spinolistische gouverneur vervangen door de nog jonge majoor Lemos Pires. In januari 1975 wist deze een coalitie tot stand te brengen tussen het Fretilin en de UDT, de Timorese Democratische Unie, die een band met het moederland wilde handhaven. Deze coalitie korl niet duurzaam zijn. Juist toen we van 5 tot 11 augustus in Timor waren kwam de uitbarsting die men al enige tijd zag aankomen. Er waren al vluchtelingen uit Oikusi en uit het Tetun-gebied.

Machtsgreep De 10e augustus grijpt de UDT naar de macht. Het doel is een min of meer zelfstandig Portugees Timor, voordat communistische invloed van Portugal via het Fretilin te sterk zou worden. Men kan zich dus inden^ ken dat het Portugese bestuur in Dili deze beweging gunstig gezind was. De UDT kreeg de steun van de middenstand in Dili, waaronder de oudere Portugese koffieplanters en de 12.000 man sterke Chinese gemeenschap waarvan er velen zich, zoals we zagen, sterk hebben vermengd met de Timorese bevolking. In Dili woonden 2000 Chinezen. Het resultaat was slechts dat het Fretilin, on-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen