VU Magazine 1976 - pagina 74

magame 28

Het eiland Timor door prof. dr. H. G. Schulte Nordholt

Timor staat nu in de internationale belangstelling. Dit is al vele eeuwen het geval. Het merkwaardige is evenwel dat Timor om verschillende redenen deze aandacht heeft getrokken. Voordat we het zullen hebben over deze buitenlandse relaties van Timor moeten we eerst wat zeggen over het eiland zelf en zijn bewoners. Timor behoort tot de Kleine Soenda-eilanden. Bali, Lombok, Soembawa, Flores en de eilanden ten oosten daarvan, vormen een lange keten van vruchtbare, vulkanische eilanden. In een halve boog daaronder liggen Soemba, Sawoe, Roti en Timor; niet-vulkanische en mede daardoor in hoofdzaak onvruchtbare eilanden. Timor IS van deze eilanden verreweg het grootste. Het is even groot als Nederland. 34.000 km-, en het heeft 1/10 van onze bevolking, 1.300.000, waarvan er ongeveer 750.000 in Indonesisch Timor wonen. Betrouwbaar zijn deze cijfers echter niet. Van zuidwest naar noordoost is het hemelsbreed bijna 500 km lang. Maar de weg van Kupang, de hoofdstad van Indonesisch Timor, naar Dili, de hoofdstad van Oost-Timor, is bijna 600 km. Dan gaat de weg nog een paar honderd km door naar Baucau en Lautem: dus meer dan de afstand van Amsterdam naar Bazel, met dit verschil dat de laatste afstand gemakkelijk in èén dag kan worden afgelegd per auto en dat men in Timor er met een sterke Landrover in vier dagen niet komt. Timor is bergachtig met zeer grillig lopende bergketens en diepe, moeilijk toegankelijke dalen. In het Indonesische deel is de hoogste berg2.451 m en in het oosten isdeRamalun zelfs bijna 2.950 m. Het klimaat wordt sterk beïnvloed door de nabijheid van het Australische continent. Het heeft hierdoor een lange droge tijd. Bovendien is de regenval zeer onregelmatig. Een bergdorp in middenTimor had een regenval van 1.041 mm in 1930 en 7.482 mm in 1934. Gewoonlijk beginnen de regens in oktober, november. Na de eerste grote regenbuien plant men maïs en rijst. Maar het kan gebeuren dat het daarna weer drie weken droog is, zodat men daarna opnieuw moet planten. Door de bergen is er bovendien'n groot verschil in regenval. De noordkust heeft 'n regentijd van 3 maanden. Manatuto in Oost-Timor heeft zelfs maar één natte maand met'n regenval van 103 mm en in totaal 44 regendagen per jaar met 515 mm, dat is zo droog als Alice Springs in Midden-

Australië. Ook is de wisselvalligheid van de regenval groter naar mate er minder valt. Daar staat tegenover dat ten zuiden van de bergkam, daar waar deze meer dan 1.200 m hoog is, er altijd groene bergweiden zijn door de stuwingsregens tijdens de zuidoost passaat, terwijl aan de noordzijde de hellingen tot op die hoogte droog en dor zijn. In het heuvelland en de vlaktes van 400 tot 700 m duurt de droge tijd een maand of zes zodat de meeste bomen hun bladeren verliezen en het gras verdort.

Bevolking Juist op deze hoogte woonde vroeger de bevolking op de rotsachtige toppen van de heuvels in versterkte en soms zelfs bijna ontoegankelijke dorpen van een 20- tot 30-tal bijenkorfvormige huizen die er in de bergen nog wel zijn. Het dak raakt bijna de grond; bij de deur is er een boogvormige ingang van ongeveer 70 cm hoog, zodat men diep door de knieën moet om binnen te komen {zie fotooppag. 33). Waar komen deze mensen vandaan? Hoe lang hebben ze er gewoond? Dit valt moeilijk te zeggen. Timor vormt een grensgebied van zeer verschillende volken. De laatste tien jaar hebben grote veranderingen gebracht in onze kennis van de oudste mensen in Timor. Meer in de zin dat we niet meer weten wat we dachten te weten, dan dat er veel nieuwe zekerheden zij n gekomen. Zijn de autochtone bewoners van Australië 20.000 jaar geleden o.a, via Timor gekomen? Er zijn rotstekeningen gevonden in Noordoost-Timor, die lijken op die in NieuwGuinea en in Nieuw-Zuid Wales in Australië. Er zijn trekken in de cultuur van sommige volken van Timor die aan Australië doen denken. Deze relatie is echter niet te achter-

halen. Wel zijn er nog duidelijk volken die niel-austronesische talen spreken, evenals op de eilanden Alor en Pantar ten noorden van Timor. De austronesische taalfamilie omvat de Indonesische. Melanesische en Polynesische talen en omspant de eilandenwereld van Madagascar tot Hawaii. Deze austronesische talen verspreiden zich in golven in het neolithicum. 3500-2500 v. Chr.. over Indonesië. Timor krijgt dan een sterk Melanesische invloed maar de Mongoolse invloeden die zo typerend zijn voor Indonesië, komen hier nagenoeg niet voor. Overwegend behoren de talen in Timor nu tot de Indonesische taalfamilie maar de taal van de Antoni in West-Timor heeft vele woorden die nauw verwant zijn aan de niet-austronesische talen, zoals het Bunaq van MiddenTimor(vgl. het kaartje). Ook in Oost-Timor zijn er talen die daar waarschijnlijk toe behoren. Zij worden gesproken door bergvolken die soms niet meer dan 5.000 lot 7.000 man omvatten,

Tetun-volk Het laatste volk dat naar Timor is gekomen moet het Tetun-volk zijn. Helwoont in Midden-Timoren vooral aan de zuidkust tot ver in Oost-Timor. Het heeft ook duidelijk Melanesische trekken, maar vormt toch een ander type dan de andere volken. De T etun hebben veelal golvend en soms zelfs sluik haar (zie foto op pag 30), wat bij de rest nauwelijks voorkomt. Toch moeten ook zij er al lang wonen want vele typische kenmerken van de Indonesische culturen komen bij hen niet voor, b.v. het dorp.splein, de natte rijstbouw, de ploeg, maar wel kennen zij de buffel, doch alleen als offerdier, en de rijst. Maar de Antoni kennen zelfs geen pijl en boog - hun buren, de Tetun, wél — en niet het zo bekende rijstmesje om de aren af te snijden. Alle volken hebben er dus waarschijnlijk reeds duizenden en sommige reeds vele duizenden jaren gewoond en toch zien we een kaart met 17 talen, waarvan er 2 uitsluitend in Indonesisch-Timor worden gesproken. Oost-Timor, het kleinste deel van het eiland met ruwweg ruim een half miljoen inwoners, kent minstens 15 talen! Eén ervan, het Tetun. is de lingua franca (omgangstaal) geworden van heel Oost-Timor. Het wordt ook in Dili gesproken, dat helemaal geen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen