VU Magazine 1976 - pagina 188

i ^ magame 10

tij kan uitoefenen en de vraag of een partij de icreativiteit van elk van de leden stimuleert of afremt. Want dat is het criterium van elke politieke instelling. Dat is een winst voor mij geweest, overigens in de eerste maanden na mijn uitstoting begeleid door een diepe zorg, dat ik me blij zou maken over de fouten en dwalingen van de gemeenschap waaruit ik zojuist verbannen was". Zowel Maurice Thorez als Togliatti spelen een rol in Garaudy's relaas over de dialoog. „Het was detijd waarin Maurice Thorez, als eerste in het internationale communisme, de hand had toegestoken tot de katholieken, in een toespraak tot de „Mutualité" (die duidelijk bewees dat het hem om meer ging dan een tactische manoeuvre), met 'n schets van de bijdrage van 't christendom aan onze cultuur. Bijna dertig jaar lang hebben wij met hem over deze problemen gesproken. Ik herinner mij een dag in 1949, waarop hij mij verzocht had op zijn kantoor te komen; met een glimlach liet hij mij een pak brieven zien: ,,Jouw artikelen geven me wel correspondentie! Je hebt geschreven dat het marxisme zichzelf zou verarmen als het Augustinus, Teresa van Avila of Pascal niet meer zou willen kennen. Hier heb je zevenendertig protestbrieven van goede kameraden. Ik denk dat je in de grond gelijk hebt. Ik geloof ook dat men de waarheid zeggen moet, als men er zo over denkt. Maarje moet ook een beetje rekening houden met oude herinneringen van onze strijders tegen de politiek van de Kerk en met onze anticlericale tradities, die nu misschien sectarisch zijn, maar toch gevoed en met zelden ook gerechtvaardigd door de houding van de Kerk. Het is jou een grote zorg dat onze tegenstanders ons goed begrijpen. Accoord! Maar let op dat je hetzelfde geduld dan ook hebt met je eigen kameraden, het geduld om hen te begrijpen en door hen begrepen te worden". Het sympathieke verwijt dat hij me vaker heeft gemaakt was: .,ln wezen heb je gelijk; de poging om de zaken open te breken is, van theoretisch standpunt uit, volkomen juist en ook nuttig voor de Partij. Maar let op je formuleringen; soms overdrijf je". En lachend voegde hij eraan toe: .,Je komt niet voor niets uit Marseille!" Jaren later kwam ik hem opzoeken in Biot, naast het Museum Ferdnand Léger, tussen

twee treinen door, om advies van hem in te winnen. De secretaris van de Communistische Partij in de USSR voor intellectuele zaken, Ilytsjef, had in Moskou een voordracht gehouden, waarvan het wezenlijke — helaas zonder enig commentaar — in de ,,Humanité" was afgedrukt en waarvan de kern was dat het communisme slechts mogelijk was, nadat eerst met alle religieuze geloof was afgerekend. Ik stond verbijsterd van die stellingen, die zo in tegenspraak zijn met de meest fundamentele beginselen van het marxisme. Daags daarop moest "ik in Lyon in openbaar debat met een dominicaan, P. Jolif, en ik was vastbesloten het marxisme niet met zoiets te laten verwarren. „Je moet inderdaad antwoorden", zei Thorez. „Als de Sovjets dergelijke stommiteiten verkondigen, behoeven wij voor hun het kruis niet te dragen; herhaal dus onze beginselen, maar let wel er op hoe je dat doet. In elk geval kalm en niet „Op z'n Italiaans". Je weet al te goed hoezeer men klaar staat om op ons te mikken". De volgende dag brak het schandaal los: voor de eerste keer durfde een leider in de Communistische Partij een dwaalweg van de Communistische Partij in de USSR openlijk aan te vallen."

D iepe verandering Over Togliatti, secretaris-generaal van de Communistische Partij in Italië schrijft Garaudy: „Deze was zich niet alleen scherp bewu.st van de politieke rol van de Kerk, hij was ook op de hoogte van de diepe veranderingen die zich voltrekken in de massa's van de christenen. Hij was een uitstekende gids voor een beter begrip van de dialectiek tussen de basis en de top, zowel in de Kerk als in de Partij". Kort voor Togliatti's dood ontmoette Garaudy hem nog eenmaal in Rome. „Wij hebben toen getracht te bepalen welke weg wij, sinds onze eerste ontmoeting in 1948, zeventien jaar eerder, waren gegaan in de evolutie van de miljoenen christenen. In een analyse van de positie van de Franse Communistische Partij omtrent die problemen, zei Togliatti tegen me: In Frankrijk lijdt jouw partij nog aan de negatieve gevolgen van het materialisme van de achttiende eeuw, dat gevoerd heeft tot de stelling van de Sovjets, dat het voldoende is de sociale structuren te veranderen en tegelijk een goe-

Thorez de wetenschappelijke propaganda tegen de godsdienst te voeren. Maar geloof jij ook niet dat de geschiedenis bewijst dat de religie de diepste wortels heeft en dat zij, als men geloof maar niet met ideologieën verwart, niet per se opium is, maar een ferment van strijd en protest?' Dit sloot precies aan op mijn allerdiepste overtuigingen en ik heb hem eraan herinnerd dat ook Maurice Thorez mij op dit punt steeds gelijk had gegeven. Togliatti verzocht me tenslotte met Maurice Thorez het plan te bespreken tot een gezamenlijke interventie van de twee partijen bij de Communistische Partij van de USSR om ons ongenoegen duidelijk te maken over de Sovjet-positie aangaande godsdienst en kunst. Ik moet zeggen dat dit voorstel niet in goede aarde viel bij Maurice Thorez. Hoewel hij de mening van Togliatti en van mij in wezen deelde, was het toch zijn belangrijkste zorg, in dc/c periode van anti-Russische koude oorlog, de eenheid van de Communistische Internationale te handhaven. Met een zekere heftigheid zei hij; „Zeg tegen je vriend Togliatti dat hij voor versplintering niet op mij behoeft te rekenen!" Die boodschap kon ik helaas niet meer overbrengen. Thorez stierf een paar weken later, terwijl ik, voor een tocht naardeSovjet-Unie op de „Litva", hetzelfde schip waarop Thorez gestorven was, op de kade van Odessa te horen kreeg dat Togliatti, op vakantie te Yalta, diezelfde morgen was overleden. Ondanks het warme onthaal op de Krim, werd het een nare vakantie, omdat de twee creatiefste leiders van het communisme in West-Europa binnen enkele weken na elkaar gestorven waren."

Postulaten De dialoog steunt op 2 postulaten, schrijft Garaudy:,, I) wij hebben iets van de ander te leren, ook als hij tegenstander is en 2) de (voorlopige) waarheid die uit onze ontmoeting voorkomt, moet meer zijn dan de optel\

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen