VU Magazine 1976 - pagina 231

^

1 ^ magazine 9

Marxisme-Leninisme en de 'onontwijkbare themata' van prof. Verkuyl doorPietBakker,NijsKeppelenJaapRoeleveld VU-Magazine publiceerde in het vorige nummer de beschouwingen over CPN en Christendom, die prof. Verkuyl en prof. Blauw op verzoek van het College van Bestuur schreven als start van een dialoog over dit onderwerp. Daarop (o.a.) is gereageerd door driesociologie-studenten. In gestencilde vorm is hun beschouwing in de VI' verspreid. Op deze en volgende pagina's treft u de tekst van deze reactie. De schrijvers stelden er prijs op dat bij publikatie in VU-lVlagazine van hun „polemifiche uiteenzetting" vermeld zou worden dat zij niet de verdiensten van de beide hoogleraren op hun vakgebieden in twijfel hebben willen trekken. „Integendeel", zo verzekerden ons de schrijvers, „bedoeld is een naar onite meaing onjuiste opvatting van en uiteenzetting met het marxisme-leninisme te bekritiseren, teneinde optimale garanties te scheppen voor 't voeren van een werkelijke dialoog tussen marxisme en christendom."

Zoals bekend zijn de discussies aan de VI' over de vraag of bepaalde interpretaties \ an de levensbeschouwelijke doelstelling van de VU dwingend voorgeschreven moeten worden of niet met name gericht op uitsluiting van en monddood maken van personen met progressieve politieke overtuigingen (tot nog toe vooral toegespitst op sympathie voor of lidmaatschap van de CPN). Het ligt daarom voor de hand dat in deze discussie de vraag naarde aard en de betekenis van het marxisme-leninisme een niet onbelangrijke rol speelt. In dat kader zijn dan ook de gebundelde NCRV-radiolezingen van prof. dr. Verkuyl over de verhouding Christendom en Marxisme als onderdeel van een in de VU circulerende discussiemap overde doelstelling gepubliceerd. Nu is de verhouding Christendom-Marxisme in Nederland een betrekkelijk onontgonnen terrein en het is daarom van belang «ni enige aandacht te besteden aan de uiteenzetting van Verkuyl, temeer omdat het de bedoeling schijnt te zijn om de betreffende radiolezingen uit te werken en aan te vullen lot een boekwerk.

De uiteenzetting van Verkuyl heeft volgens de titel de pretentie om een aantal ..onontwijkhare iheniata" aan te geven voor de ..onnnoeiing lussen volgelingen van Jezus Christus en aunliangers van liet murxismeIcninisnic". Volgens Verkuyl zijn er in elk geval twee themata van het marxisme-leninisme. die ..onontwijkbaar" zouden zijn: Het eerste thema wordt door Verkuyl als volgt omschreven: ..Het atheïsme als oerdimensie van het leninistische en maoïstische marxisme...". De redenering van Verkuyl kan als volgt samengevat worden: het marxisme is een humanistische levensbeschouwing, volgens welke hel godsgeloof de barrière en de rem voor menselijke bevrijding is. M.a.w.: het atheïsme is basis, uitgangspunt en voorwaarde voor mens- en maatschappijvisie en voor het practisch politieke handelen. Het tweede door Verkuyl naar voren gebrachte thema heeft betrekking op het veronderstelde mensbeeld dat ten grondslag zou liggen aan het marxisme-leninisme. De door Verkuyl gevolgde redenering is toegespitst op twee punten: In de eerste plaats gaat het marxisme-leninisme uil van een optimistisch mensbeeld: de mens is goed en verlost zichzelf van de zonde doordat de proletarische massa de heilstaat verwerkelijkt. In de tweede plaats is voor het marxisme de door de gemeenschap geabsorbeerde mens dus: collecliexc mens, ideale mens. die met de heilstaat gerealiseerd wordt. De conclusie, die Verku\l uit zijn redenering vervolgens trekt, is dat in het marxisme-leninisme de mens de plaats inneemt van God en het proletariaat de plaats van de Heiland en daarmee is hij weer terug bij zijn eerste thema: het atheïsme. De algemene conclusie, die uit de hele uiteenzetting oprijst is dan ook de stelling, dat het marxisme-leninisme in wezen een anti-christelijke levensbeschouwing is. De \ raag die gesteld moet worden is of deze conclusie en de redeneringen die tot deze conclusie leiden juist zijn. Het antwoord is simpel: neen, er klopt eenvoudigweg niets van. We zullen dit antwoord zo kort mogelijk trachten toe te lichten: I. Wanneer men zich wil verdiepen in de ver-

houding tussen marxisme-leninisme en christendom, dan dient men zich eerst bezig te houden met de vergelijkbaarheid van beide stromingen. M.a.w.: men dient te beginnen met de volgende twee problemen: al Wat zijn de centrale vragen, die door het christendom gesteld worden en waarop gepoogd wordt een antwoord te geven? b) Wat zijn de centrale vragen die door het marxisme-leninisme gesteld worden en waarop gepoogd wordt een antwoord te geven'.' 2. Het ligt voor de hand. dat Verkuyl zich oriënteert op de vragen die in het christendom centraal staan. Het christendom kan in dit kader gekarakteriseerd worden als een levensbeschouwing, waarin geprobeerd wordt om op basis van het evangelie antwoorden te zoeken op vragen als: wat is de zin van het leven, wat is de aard van de mens. wat is de zin van de geschiedenis, e.d. 3. Voor een bezinning op de relatie tussen christendom en marxisme-leninisme, is het van belang om zich te realiseren dat in het marxisme-leninisme andere vragen centraal staan. Het marxisme-leninisme probeert antwoorden te geven op vragen als: wat zijn de algemene basisvoorwaarden voor het bestaan van maatschappijvormen, aan welke wetmatigheden voldoen de ontwikkelingen van de verschillende historisch-specifieke maatschappijformaties, op welke wijze ontwikkelen zich de maatschappelijke verhoudingen binnen een bepaalde maatschappijlormatie'.' Het marxisme-leninisme probeert deze vragen te beantwoorden op basis van bepaalde kennistheoretische en wetenschapstheoretische uitgangspunten. In elk geval houdt hetmarxisme-leninisme i.t.t. de beweringen van Verkuyl zich uitdrukkelijk niet bezig met de bovengenoemde V ragen als: wat is de zin van het leven, wat is de aard van de mens. of wat is de zin van de geschiedenis? Het marxismeleninisme is daarom ook geen ..levensbeschouwing" in de zin. zoals het christendom een levensbeschouwing is. Het marxisme-leninisme is niet meer (maar ook niet minder) dan een methodologisch fundament voor wetenschappelijke analyses van maatschappelijke ontwikkelingen. 4. Het zou te ver voeren om in dit kader na-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen