VU Magazine 1976 - pagina 413

1^ magazine 15

Ambon en het KNIL r •"•"'-^ ^

VM/

„Zeer vertrouwelijk. Niet uit handen geven," staat op het rapport, dat de grote zendingsman Hendrik Kraemer aan het Nederlandse Bijbelgenootschap uitbrengt van zijn reis naar Ambon en de Minahassa in 1926. Hij roert daarin o.a. aan hoe op het eiland Ambon gereageerd werd op wat genoemd wordt het politiek ontwaken van Azië. In tegenstelling tot vele koloniale bestuurders zal Kraemer blijkgeven daar zeer positief tegenover te staan en dat geeft een bijzondere kleur aan zijn waar nemingen in 1926. Schrijvend over het zelfbewustzijn van de Ambonezen meldt Kraemer:

„ D i t is nog zeer versterkt omdat zij in de laatste 6 0 jaar een zeer belangrijk contingent zijn gaan leveren voor het Ned. Indische Leger. Vooral sinds de algemene politieke ontwaking tengevolge van het veelzijdige contact met de buitenwereld zijn ze zich zeer bewust van hun waarde als instrument tot handhaving en uitbreiding van het Nederlands gezag. Zij gevoelen zich op z'n minst Europeanen en willen dat ook zijn. Zij voelen zich pacificators en veroveraars van Indië sinds van Heutz' openleggingspolitiek. De kinderen op school b.v. vinden onder de daar gebruikelijke historische platen die van Tjakranegara's verovering één van de mooiste want die Lombokkers voelen zij als hun vijanden, even alsof zij A m bonezen onvervalste Hollandse kolonialen zijn. Al die Indische volken en stammen die met de scherpte des zwaards zich verzetten of daarmee onderworpen moeten worden, voelen zij even natuurlijk als hun vijanden als dat de doorsnee Hollander doet..."

Dat dit verschijnsel problemen moest gaan opleveren in het dekolonisatieproces, was voorspelbaar, maar men treft in die dagen geen Nederlanders aan, die zich daarover zorgen maken. Een beperkt aantal Ambonese intellectuelen, voornamelijk op Java, geeft zich in die dagen wèl rekenschap vande plaatsvan de Molukkers (toen nog aangeduid als Amboinezen, hoewel slechts een deel van het eiland Ambon kwam) in de nationalistische bewegingen, die her en der in Nederlands-Indië zijn ontstaan. Een van hen, die journalist Alexander Jacob Patty, reisde enkele jaren voordat Kraemer Ambon bezocht naar dit eiland om de bevolking te bewegen zich aan te sluiten bij de in 1920 op Java opgerichte Sarekat Ambon, (aangesloten bij de ,,radicale Concentratie", waarvan ook deel uitmaakten de „Sarekat Islam", de „Boedi Oetomo" en de „National Indische Partij"). Dat zijn activiteiten weinig waardering opriepen bij het Nederlandse koloniale gezag (hij voerde actie in het gezagsapparaat zélf en in het toeleveringsgebied van militairen), is niet verbazingwekkend. Als Kraemer op A m bon aankomt, is Patty daar al niet meer. Hij is een jaar eerder a\s,.onruststoker" éoox het Nederlandse koloniale bewind naar Benkoelen verbannen (besluit Gouverneur-Generaal 9 dec. 1925), later wordt hij naar Flores overgebracht; daarna houdt Nederland hem gevangen in Boven-Digoel. Hoewel vooraanstaande Molukse Indonesiërs thans ietwat terughoudend over Patty spreken („Patty was links", zegt men zorgelijk), moet hij beschouwd worden als een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het Indonesisch nationalisme uit de Molukken. Zijn portret hangt in de werkkamer op Ambon van synode-voorzitter ds. Pattiasina, naast een afbeelding van Pattimura (Thomas Matulessy). De beweging van Patty, door anderen voortgezet, heeft

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen