VU Magazine 1976 - pagina 106

m magazine 16

Dr. Roelf Haan:

Ontwikkeling Argentinië is een jonge natie. Eèn enkele ontstaansdatum kan niet zo eenvoudig worden aangegeven. Het begin van de onafhankelijkheid van Spanje valt in 1810. Op 25 mei van dat jaar worden in Buenos Aires de onderkoning en het stadbestuur gedwongen hun macht over te dragen aan een voorlopige junta die zich bevoegd verklaart te regeren rechtstreeks uit naam van de Spaanse koning. Daarna vindt een proces van politieke consolidatie plaats, dat na vele horten en stoten zijn afsluiting vindt in 1880, het jaar waarin de machtige stad Buenos Aires zich uiteindelijk conformeert aan de federatie van de Argentijnse provincies. Ook in'n ander opzicht vormt dit jaartal een afsluiting. De militair Julio Roca, later tweemaal president, brengt een veldtocht door de zuidelijke provincies tot een succesrijk einde, hetgeen wil zeggen dat daarmee het verzet van de tot dan toe nog nïmmtT,,gepacificeerde" indianen aldaar definitief werd gebroken. „ Telegraaflijnen en Remingtongeweren overtroffen spoedig de lansen van de A raucano's", schrijft'nNoordamerikaans historicus: ,, Binnen tweejaren werden zij tot achter de Rio Negro teruggeworpen en op effectieve wijze uitgeschakeld als schadepost voor A rgentinië's ontwikkeling". Het is maar hoeje het bekijkt. Wat is de maatstaf voor economische vooruitgang? De gangbare economische literatuur vindt dat nogal een vanzelfsprekende zaak. Als fundamenteel waarde-oordeel fungeert de stelling dat een hoger nationaal product beter is dan een lager. De meer genuanceerd denkende economen hebben er wel oog voor dat, juist in verband met verschillen tussen culturen, het,, welvaartsgehalte" van de verschillende nationale inkomens zich in feite mogelijk laat vergelijken, maar, zo zegt bijvoorbeeld een respectabel denker als de Engelse Lord Robbins, het moet voor ieder duidelijk zijn dat de gemiddelde Engelsman van nu beteraf isdande,,/?e<i//7ö';a7i5"van weleer. Het kleine puntje dat over het hoofd wordt gezien wanneer aan deze visie dus praktisch universele geldigheid wordt toegekend, is dat de vergelijking zo mag uitvallen in de ogen van de Engelsman, de Nederlander, of de Amerikaan, maar dat de desbetreffende „/«f//öö«" wellicht zelf een ander oordeel heeft. Dit oordeel zal hij immers vormen op

V

basis van zijn eigen culturele maatstaven. En die zijn anders. Het verschil met de Westerse cultuur die in zijn land is doorgedrongen is slechts dat deze laatste domineert en wil domineren. Zo werd op het gehele westelijk halfrond de indiaan, van Vuurland tot Canada, zoals de Zuidamerikanen zeggen, „gemarginaliseerd": hem werd een plaats gewezen aan de rand van de samenleving, ofwel, hij werd in naam van de vooruitgang over die rand heengedrukt: deVuurlander is reeds uitgestorven. De Spaanse kolonisator, van Midden- en Zuidamerika voelde zich vooral de veroveraar, de conquistador. Hij stond in dienst van een christelijk, politiek en economisch imperium dat zichzelf rechtvaardigde. Eerstgenoemde kwalificatie heiligde alle middelen tot uitbreiding van dit rijk. Ten diepste was het waarschijnlijk niet de zucht naar materieel gewin dat de Spaanse edelman in het A merikaanse avontuur stortte, maar vooral zijn verlangen heer te zijn over anderen. Daarom vestigde hij zich bij voorkeur niet in onbevolkte gebieden, maar daar waar zich reeds min of meer uitgebreide indianengemeenschappen bevonden. De sinds de 19e eeuw voor Argentinië zo rijke vruchtafwerpende, schaars bevolkte pampa's waren voor zilver en zielen zoekende conquistadores niet interessant. Laten we dat zilver intussen niet vergeten. De indiaan heet,, indiaan", niet omdat het om zij n geluk begonnen was, maar omdat Spanje in de concurrentie-slag om de specerijenwinsten Portugal een loef dacht af te steken door een westelijke route naar Indië tevinden, waarvoor men Amerika aanvankelijk dan ook hield. De latere geografische naamgevingen duiden deze materiële interesse duidelijk genoeg aan: Argentinië, Rio de la Plata: zilverland, zilverrivier, enz. De precolumbiaanse bewoner van het continent — zoals de indianen in noord-Argentinië zeggen: dcantiguos", de ouden — maar ook zijn enigszins bewustgeworden afstammeling zal trouwens zijn ogen uitwrijven wanneer hij leest dat Columbus Amerika ontdekte. Het is een even Europa-centrische uitdrukking als de aanduiding,, Verre" of Nabije Oosten" of,, Derde Wereld". Momenteel bestudeer ik met mijn dochter, om het nuttige voor ons beiden te verenigen, de leerstof van de 4e klas van de A rgen-

tijnse lagere school. Deze bevat in het geschiedenisgedeelte, onder het hoofd,, De opvoeding van de indiaan" de volgende verbijsterende tekst die ik met behoud van de cursiveringen citeer: ,,De voornaamste behoefte van de (Spaanse) koningen was de wilden af te brengen van hungroffe wereldbeschouwingen, gebruiken en vormen van bijgeloof, door middel van het onderwijs van de godsdienst. Hiertoe kwamen er priesters en monniken van verschillende ordes, die zich verdeelden over heel het tegenwoordige Argentijnse grondgebied. Zo htgondtgeestelijke verovering (Conquista espiritual) van de indiaan. Sommige priesters, curas doctrineros genotmA, wijdden zich aan het onderwijs van de leer; andere daarentegen, de curas missioneros, brachten de inboorlingen in vaste plaatsen bijeen, waar zij hun de gewoonten van het beschaafde leven onderwezen en de godsdienst. (... een dergelijke vaste plaats) heette reducción, omdat het doel ervan was de indianen te reduceren tot een vaste woonplaats, in plaats van een zwervend bestaan en hen op te voeden in de beschaving". Zo trad Argentinië's eerste en nog voortdurende stadium van onderontwikkeling in: met de reductie van de indiaan tot arbeider voor de geïmmigreerde Europeaan. De economie met de hoogst denkbare arbeids-productiviteit: de verzamel-, jacht-, vis- en brandeconomie, werd vernietigd: 't westerse ',,economisch probleem" "weTdiugevoerd: dat van de schaarste.,, Voordat de Europeaankwam", aldus zegt een ongeletterde en onmachtige leider van een in het noorden van Argentinië gemarginaliseerde indianenstam, in een deze maand verschenen interview, ,,was het hele Chaco-gebied van ons. De Europeanen bezetten het land, alles. Ze bezetten het, opdat het niet meer zichtbaar zou zijn dat wij hier thuis horen, dat wij de eigenaars zijn van het land. In de vorige eeuw hebben ze ons er allemaal afgegooid. Het hele land is tegenwoordig afgezet. Wij vinden in de heuvels echter veel dingen om te eten. Vroeger lag het veld open en er was overvloed. Nu is vissen enjagen verboden. Geld is er niet. En als ik wat verdien, breng ik het naar de winkel, want die heeft mij krediet gegeven. De winkel is van de landeigenaar, een blanke. Hij leeft op kosten van mijn stam".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen