VU Magazine 1977 - pagina 364

Proefschrift dr. Z. J. Manusama

Rehabilitatie van Moluks geschiedschrijver uit de zeventiende eeuw Terwijl de vorige maand Nederland door krant, radio en t.v. geconfronteerd werd met een zich in Bovensmilde en Assen afspelende nasleep van Nederlands koloniaal verleden, promoveerde op donderdag 22 september aan de Leidse Universiteit dr. Z. J. Manusama op een proefschrift waarin o.a. het begin van het Nederlands-Moluks contact aan de orde komt. Zijn dissertatie ,,Hikayat Tanah Hitu" behandelt de historie en sociale structuur van de Ambonse eilanden in het algemeen en van Uli Hitu in het bijzonder tot het midden van de zeventiende eeuw. Promotor was prof. dr. P. E. Josselin de Jong. Over de geschiedenis van de Moluk- Ambon deed hg de MULO en van ken zijn in de loop der jaren onnoeme- 1940-1946 was hij leerling van de Midlijk veel boeken verschenen (bet is het delbare Opleidingsschool voor Inmeest beschreven deel van het voor- landse Ambtenaren te Bandoeng. malige Nederlands-Indië), maar de Van 1946-1952 studeerde hij Indologie meeste auteurs zijn Nederlanders. in Leiden. Daarna werd hij ambtenaar Thans beginnen ook studies los te ko- bij het departement van Binnenlandse men van de zijde van Moluks-Indone- Zaken in Etjakarta. Van 1966-1970 was sische zijde en uiteraard ligt het accent dr. Manusama lid van het Indonesiin deze publicaties niet zozeer bij Ne- sche parlement voor de Parkindo (Parderland. Men schrijft geen geschiede- tai Kristen Indonesia) en daarna was nis van Nederland in de Molukken, hij als directeur verbonden aan de maar eigen Molukse geschiedenis. En Stichting Massa-Communicatie van die begint niet bij de komst van de de Indonesische Raad van Kerken. In Portugezen en later de Nederlanders Djakarta is dr. Manusama directeur op ,,de specerij-eilanden" zoals ze in van de (particuliere) „Stichüi^ Onde visie van de Europese kooplui wer- derzoek Molukken^*. den genoemd. Hoewel zelf christen behandelt dr. In de studie van dr. Joost Manusama, Manusama in z'n boek vooral de geverschijnen Portugezen en Nederlan- schiedenis en bestuursstructuur van ders dan ook pas later op het toneel. het Mohammedaanse deel van het eiE>e invloed van hun aanwezigheid was land Ambon, nl. die van het schiereiechter groot op de sociale structuur land Hitu, waar ook de vroegste kolovan de Ambonse eilanden. Met een niale geschiedenis begint van Portugal van de gevolgen daarvan wordt het en (later) Nederland. De bron van alles Nederlandse volk thans nog regelma- op de Molukken ligt daar, niet bij het tig geconfronteerd. De kruidnagels, later gekerstende deel, waar de adat in waarop de Oost-Indische Compagnie verwaterde vorm voortleefde. aanvankelijk uit was en die zowel de Zijn studie is gebaseerd op de tekst Portugezen als later de Nederlanders van de „Hikayat Tanah Hitu'' een in naar de Molukse eilanden lokte, wor- het midden van de zeventiende eeuw den door het nageslacht duur betaald. in het Arabisch opgesteld handschrift, dat tot dusver door Nederlandse schrijvers weinig serieus werd genoDr. Manusama men. Dr. Manusama is een in Djakarta wonende 56-jarige Moluks indoloog, die In z'n geheel was het handschrift tot voor zijn studie enkele jaren in Neder- dusver ook niet bekend bij de Nederland verbleef. Hij werd geboren op het landse Molukken-kenners. Beschikeiland Saparoea, waar hij de Hol- baar was slechts een verkorte weerlandse Inlandse School bezocht. Op gave ervan in het in 1724 gepubli-

ceerde boek van Francois Valentijn ,,Oud en Nieuw Oost Indien etc. n . Ambonsche Zaaken". Dit excerpt wekt de indruk alsof het handschrift historisch onbetrouwbaar was, schrijft dr. Manusama,,.maar M/7 de volledige tekst blijkt juist, dat de Hikayat verrassend veel feiten bevat, die tot nu toe niet bekend zijn". In zijn dissertatie nam dr. Manusama een volledige vertaling op in het Nederlands en in het Indonesisch van het door hem bestudeerde handschrift. Dr. Manusama zelf beschouwt z'n dissertatie als ,,een rehabilitatie" van de door Valentgn (1724) ,,zo verguisde werk van de Hituese auteur Rijali". Het geschrift moet ontstaan zijn tussen 1646 en 1657, dus - om de Nederlandse gedachten te bepalen - in de periode rond het einde van de tachtigjarige oorlog (1648). Het beschrijft een brok Hituese geschiedenis van ongeveer twee eeuwen (± 1450-1646), die in drie jaren kan worden verdeeld: I. ± 1450-1512: te beginnen met de aankomst van migranten-families op Hitu, die hun gemeenschappen vestigden en uitbouwden tot de komst van de Portugezen in 1512. II. De Portugese periode (1512-1605). III. De Nederlandse periode (16051646). De laatste periode komt het uitvoerigst aan bod in de Hikayat. De schrijver Rijali wist daarvan ook het meest, want die tijd maakte hij zelf mee. Omstreeks 1600 moet hij 15 a 20 jaar oud zijn geweest, schat dr. Manusama. Wat zich afspeelde op het Ambonse schiereiland Hitu in de anderhalve eeuw daarvoor beschreef RijaU op basis van overleveringen.

Verzetsman Wat Rijali dus meemacikte was de verdrijving van de Portugezen door de Nederlanders onder leiding van Steven van der Hagen en de daarop volgende oorlogen tussen Nederlanders en Molukkers. Rijali behoorde tot de Hituese verzetslieden die jarenlang

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen