VU Magazine 1977 - pagina 81

Wl magazine 35

Ideologie: Een aantal begripshistorische notities door drs. A. W. Musschenga

Studie-conferentie:

Evangelie en ideologieën Een van de initiatieven van de werkgroep Doelstelling van de VU, ingesteld door de Universiteitsraad om te bevorderen dat de Doelstelling van de VU ook werkelijk functioneert, is de instelling geweest van een studiegroep, die tot opdracht kreeg een gesprek te organiseren over de verhouding evangelie en ideologieën. Daarbij is in het bijzonder gedacht aan de verhouding christendom-marxisme. De studiegroep streeft er naar een stu-

die-conferentie te beleggen over het thema evangelie en ideologieën. Alle (sub)fakulteiten zijn vorige maand aangeschreven door Universiteitspredikant drs. Boonstra om de belangstelling te inventariseren voor een dergelijke studie-conferentie. De studie-groep acht het niet onwaarschijnlijk dat in bepaalde faculteiten en vakgroepen het thema ideologie object van studie is. Waarover zal die studie-conferentie precies gaan? Om daarvan een idee te geven, schreef een van de leden van de studiegroep, drs. A. W. Musschenga (wetenschappelijk medewerker van de theologische faculteit) een nota, die in de VU is verspreid. Op deze en volgende pagina's treft u het stuk van drs. Musschenga die eerder lid van de U niversiteitsraad was in de PK V-fractie. Hij schreef het vooral begripsbepalende stuk na overleg met de studiegroep, maar,, de inhoud er van wordt zeker niet aangeboden als een laatste woord", aldus ds. Boonstra. „De studiegroep is er echter van overtuigd dat we het diepst in de problematiek van de verhouding evangelie en ideologieën kunnen doordringen als we uitgaan van ideologie als een ambivalent begrip. De nota wil niet meer zijn dan een rechtvaardiging van deze keuze." Tot leden van de studiegroep, die de conferentie voorbereid, zijn benoemd prof. dr. Joh. Blauw, drs. S. A. Boonstra, prof. dr. J. van der Hoeven, prof. dr. D. C. Mulder en drs. A. W. Musschenga.

De geschiedenis van het begrip ideologie zullen we in het kort weergeven. Onze bedoeling daarmee is tweeledig: De veranderingen in betekenis in kaart brengen en bezien welke probleemvelden steeds nauw met de kwestie van de ideologie verweven zij n. De beschrijving van de begripsgeschiedenis is niet volledig. We hebben een selek tie gemaakt van de belangrijkste momenten en personen.

De filosofie van de 18e eeuw had een duidelijk doel voor ogen: het verzamelen van kennis van zowel de wetten die de fysieke, materiële werkelijkheid beheersen als die welke de sociale werkelijkheid reguleren. Het instrument om die kennis te bereiken was de Rede. Onbetwiste vooronderstelling was dat ware kennis mogelijk was. Met behulp van die kennis wilde men proberen de wereld op een ..redelijke" manier in te richten. Dat was althans het ideaal van de Verlichtingsfilosofen, maar zij konstateerden tegelijk dat er veel onware kennis was. Zij vroegen zich daarom af, waar de belemmeringen voor de ontvouwing van ware kennis vandaan kwamen. Verder ook wat de oorzaken zijn die de mens hinderen zijn leven ook in overeenstemming met de Rede in te richten. In deze traditie staat Destutt de Tracy. Hij introduceerde de term ,,ideologie", die eigenlijk leer van ideeën betekent Destutt wilde in deze leer een wetenschappelijke fundering van kennis geven en de gedragingen van de menselijke geest, die om allerlei redenen de waarheid wenst te verdoezelen, verhelderen. De Engelse filosofie van de 17e eeuw leverde hem het instrumentarium. Bij liet empirisme van Locke kon hij terecht met zijn vraag naar de wijze waarop ware kennis verkregen kon worden. De idolenleer van Fr. Bacon verschafte hem inzicht in de faktoren die het proces van het verkrijgen van ware kennis verstoren. Destutt's vertrekpunt was de vraag naar de ware kennis, opgevat als adaequatio rei et intellectus. Maatschappij-kritikus werd hij — met andere filosofen uit zijn tijd — doordat hij kritiek uitoefende op de adel en de geestelijkheid, die zich van onwaarheid en valse ideeën bedienden om hun machtspositie te handhaven. Destutt's ,,Ideologie" kan ook gezien worden als instrument in handen van de opkomende burgerklasse, die zich tegen het machtsmonopolievan adel en geestelijkheid begon te verzetten. Immers, pas in een maatschappij van 'vrijheid, gelijkheid en broederschap' zou ware kennis mogelijk zij n.

Ideologen Destutt en de andere,, ideologen" waren ge-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen