VU Magazine 1977 - pagina 418

magame 20 zag. Al behoorde hij niet tot degenen ö\e „rondt uyt: Neen" tegen deslavernij zeiden, zijn voorwaardelijk accepteren van de slavernij getuigt van vele vroege bedenkingen in calvinistische kring tegen het verschijnsel. Wie op een rijtje zet onder welke voorwaarden slavernij en slavenhandel volgens Ds. Udemans acceptabel was, vraagt zich af of men zich in de Nederlanden ooit aan deze handel zou hebben gewaagd, wanneer b.v. deze voorwaarden door de Staten-Generaal verplicht waren gesteld en er een controle-apparaat op naleving had kunnen worden geschapen. Vanuit economisch gezichtspunt zou slavernij bij aanvaarding van de code-Udemans nauwelijks meer interessant zijn geweest. Misschien beoogde deze vader van Dordt dit de kooplieden zelf te laten concluderen, maar het ontbreken van een principieel „neen" verwijderde het hek van de dam. In ieder geval is er in de gruwelijke praktijk niets terechtgekomen van iets wat ook maar in de verte leek op het naleven van voorwaarden als door ds. Udemans gesteld in zijn „Geestelijk roer vant Coopmansschip." Welke waren die voorwaarden? Om te beginnen mocht een christen geen slaaf zijn. „Derhah^en overmidts alle Christenen, die van Christenen gesproten zijn, met dese vryheydt geboren zijn: soo en mogen sy van geene Christenen tot slaven gemaeckt of verkocht worden in der eeuwigheyt." Maar zulks gold niet voor Heidenen en Mohammedanen. „Aengaende de Heydenen of Turcken, die mogen van de Christenen tot slaven gebruyckt worden, midts datse in eene rechtvaerdige Oorloge gevangen: of van hare Ouders, of andere deughdelycke Meesters, voor eenen rechten prys gekocht zijn, ghelijck verhaelt wordt, dat ordinaris geschiedt in Angola. Want dit accordeert met de Godelijcke Wet." En hoe dan deze slaven te behandelen? „Als de Christenen suicke Heydensche slaven gebruycken, soo moeten sy die tracteren naer den regel der H. Schriftuere, in alle redelickheydt ende vriendelickheydt, gelijck onse Christelicke Religie mede-brenght: dat is, sy moeten voor eerst sorge dragen over haer ziele, dat se tot het rechte geioove mogen bekeert worden." Kortom, er diende zending onder hen te worden bedreven. En slecht behandeld worden mochten ze ook niet, want dan had de slaaf het recht om weg te lopen. „Ende naer den lichame, moeten sy soo over haer heersschen, datse gedencken, ende datter by hen niet en is uytneminge van personen. Of andersins, wanneer sy van hare Meesters mishandelt of getyranniseert worden, soo geeft de Heere haer oorlof om wech te loopen, ende hy en wil niet dat yemandt, daer suicke arme slaven haren toevlucht nemen, haer verraden, of in de handen van haren Meester sai overleveren." Ds. Udemans verwachtte merkwaardigerwijs dat speciaal Nederlanders goed voor hun slaven zouden zijn. „Insonderheydt en betaemt deze wreedheydt geene Nederlanders, die van naturen altijdt plegen vriendelick te syn."

l^Ola^ltube tweede Vrage> dfge. .valdcrconfcientie> tlOpOttie deflaven. ^^mfm hm tX quseftie i0 IK^ ofOQ* (e Koop4uyden > of andere Chriftenefl^ fommige Indianen > tot Oavea mogen koopea) endeio haer werck gebruy^ken,ende wederom verkoope,aTs 't hier gelegen komt i 0p tttfevrage tttODtliail

fommfoe/ rondt uyt geattttott^Ia: toaitfommtoe rondt uyc, Neenrtnaa Maar als een slaaf zich bekeerde, wat dan? Moest hij dan slaaf blijven? Ds. Udemans: „Trouwe slaven, insonderheyt die vrome Christenen worden, moeten eerlyck beloont ende naer sekeren tydt van jaren vry gelaten worden, op datse niet mismoedigh en worden, ende des te beter tot het Christen geioove mogen gelockt worden. Want dan worden sy onse Broeders, gelyck Onesimus en derhalven moeten sy dan als Broeders getracteert worden." Ds. Udemans stelt zelfs als eis dat bij een dergelijke vrijlating de slaaf een uitkering ineens wordt verstrekt. „Ende wanneer suicken trouwen slave vry wordt, soo en mogen wij hem niet ledïgh uyt onsen huysse laten gaan, maer wy moeten hem wat geven, om hem selven mede te generen." Ds. Udemans had zelfs een precies idee wanneer een slaaf diende te worden vrijgelaten. ,Aengaande den tydt van de los-latinge, die en kan niet redelijcker gestelt worden als hij van den Heere gestelt is, dat is, zeven jaren, welverstaende te rekenen van syne bekeeringe tot het Christen-geloove, want van dien tijdt, is hy onsen Broeder geworden." De visie van ds. Udemans is gebaseerd op een paar opmerkelijke uitgangspunten. Dienstbaarheid van de mens, zowel geestelijke als lichamelijke slavernij is tegen de menselijke natuur, zoals die door God geschapen is, naar het evenbeeld Gods. Door de zonde is de mens in slavernij vervallen, zowel de geestelijke slavernij als de lichamelijke. Ook Nederlanders hebben eigenlijk de slavernij verdiend, maar „dat dan sommige menschen ende voickeren, naer den lichame vry zijn (gelyck onse vrye Nederlanders) dat is eene bijsondere ende onverdiende genade Godts... Dese lichamelijcke vrijheydt, is allen Christenen aldereerst geschoncken geweest van de Christelijcke Keysers ende Koningen, over de thien hondert jaren, met namen van de Koningen in Vranckrijck, ende dat uyt liefde, ende ter eeren van de Christelijcke Religie."

Fragmenten uit „'t Geestelijk Roer van 't Coopmansschip" van ds. Godfried Udemans, (1581-1649), een van de vaderen van Dordt. Van de code-Udemans is niets terechtgekomen in de praktijk van de door Nederlanders bedreven slavernij.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen