VU Magazine 1977 - pagina 454

1^ magadne 12

kompliceerd en de ruimte ontbreekt hier om daar diep op in te gaan. Ik kan wel een paar voorbeelden noemen: de wederdopers, de geweldplegingen tijdens de godsdienstoorlogen, de vervolgingen van seksuele devianten, de rode terreur van Robespierre, de geweldplegingen tijdens en de februarirevolutie in gans Europa van 18481850, de aanslagen van het gewelddadig anarchisme rond de eeuwwisseling en nu weer na 1%5. Een dergelijke golftheorie dient niet om de geweldplegers af te schilderen als robotten in een soort strukturalistische konjunktuurverloop. Eerder moetje het zien als een poging om eskalatie en de-exkalatiebewegingen te analyseren. Het blijkt dan in elk geval dat politieke geweldplegingen toenemen na perioden van toenemende tolerantie en demokratisering. Nu is het niet zo, dat die politieke geweldpleging ontstaat omdat de tolerantie toenam. Eerder is het zo dat door de toenemende demokratisering verwachtingen worden gewekt die daarna worden afgeremd door de machtselite die zich in haar privileges bedreigd ziet. Helaas kunnen we in de geschiedenis geen stokkende vooruitgang van demokratisering en mondigheid konstateren maar eerder een kontinu gevecht tussen de machtselites en hen die haar betwisten. Indien de afremming te sterk gaat zijn er die naar het physiek geweld grijpen om wat zij als struktureel geweld ervaren, te bestrijden. Ze doen dat, omdat ze zich niet in staat achten om tegen wat zij als struktureel geweld ervaren met struktureel kontra-geweld te beantwoorden. We kunnen uit de geschiedenis nog iets leren. Er zijn natuurlijk altijd politiek gewelddadige tegenstanders van de zittende machthebbers geweest. Tot ongeveer 1500 werden zij echter zelden, ,herunterkriminalisiert'' zoals nu met de RAF-leden is gebeurd. In de Oudheid en de Middeleeuwen genoten politiek gewelddadigen asyl in de tempels en kerkgebouwen en werden zij beschermd door de priesterkaste of

clerus. In de Middeleeuwen had men nog notie van het feit dat het werk der overheden even vaak als geweldpleging kan worden gekwalificeerd als dat van haar tegenstanders. Men had het zogenaamde geweldmonopolie van de overheid nog niet gedefinieerd. Dat is pas gebeurd bij de uitbreiding van de staatsmacht tijdens de absolute monarchiën. Na 1500 is de overheid steeds meer gaan proberen het binnenlands asylrecht afgeschaft te krijgen wat haar tenslotte tijdens de franse revolutie is gelukt met de leer van de volkssouvereiniteit in de hand. Iets voor de anti-revolutionnaire partij (als die nog bestaat wanneer dit gedrukt wordt) om eens over na te denken.

Frankfurter Schule de schuld? Men hoort de laatste tijd nog al eens beweren dat de Frankfurter Schule (een uitgesproken maatschappijkritische wetenschappelijke stroming) met haar ideeën de geesten rijp zou hebben gemaakt voor het huidig pcditiek geweld. Wat vindt Uvan dergelijke uitspraken? Dergelijke uitspraken zijn altijd erg ongelukkig en getuigen van onvoldoende kultuur-historisch inzicht. Je kan Calvijn en Althusius die het recht van verzet verdedigden, toch moeilijk de schuld geven van wat later de Geuzen en de Hugenoten-bendeleiders tijdens de godsdienstoorlogen deden. Je kunt aan Voltaire de franse revolutie niet verwijten, noch aan Nietzsche het nazisme, noch aan Montesquieu het misbruik dat nu door regeringen van zijn formele rechtstaatsidee wordt gemaakt. Schrijvers die nieuwe ideeën opschrijven, doen dat als het ware in opdracht van hun tijdgenoten, ze zijn slechts vertolkers. Als ze nieuwe ideeen brengen, die buiten de tijd vallen, blijven ze onopgemerkt. Het wil mij

voorkomen, dat de moeilijkheden rond de politieke gewelddadigheid eerder ontstaan zijn omdat men te weinig, dan omdat men teveel naar de Frankfurter Schule geluisterd heeft (zie mijn opmerkingen over het afremmen van de demokratiseringsbeweging). Nu we het echter toch over de schuldvraag hebben, is het toch interessant even nog naar Montesquieu te kijken. Hij heeft een rechtsstaatidee vertolkt, die bestond in het beschrijven van een aantal formele regels bij inachtneming waarvan de rechtsstaat gewaarborgd zou zijn. Het is waar, dat bij de bestrijding van terrorisme regeringen soms zelfs deze regels terzijde schuiven. Maar dan zijn we met de redenering nog niet klaar. Recht is, althans behoort te zijn, oneindig veel meer dan het houden van enkele formele regels. Zo lang we een kuituur hebben die drie derde deel van de wereld kapot maakt opdat wij leven, en hoe, waar we een mensenvernederende werkloosheid van een zeker percentage akseptabel vinden, waar we er een strafrechtspleging op na houden die door absurde straffen en een nog kwalijker strafprocesrecht jaarlijks honderden mensen de vernieling indraait om de schim van kriminaliteitsbestrijding hoog te houden, doen we onszelf alleen maar schade met de schuld bij de terroristen te zoeken en eeri hoge borst op te zetten onder trotse verwijzing naar onze ,,rechtsstaat" zoals ons departement van justitie dezer dagen deed. Wanneer ik zo iets opschrijf jeuken altijd mijn vingers om de oud-testamentische profeten aan te halen die zo mooi schrijven over h e t , ,akker-aan-akkertrekken" en hei,,vertrappen van weduwen en wezen". Maar dat kan iedereen zelf gaan lezen als hij daar zin in heeft.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen