VU Magazine 1977 - pagina 94

1^ magame 4

diep treurig te voelen als ik er aan denk". ., Het blijkt een hels werk te zijn om de politici van Nederland ervan te doordringen dat het tijdvak van de staatskerk achter de rug is". Van Agts collega Boersma (AR. sociale zaken) zegt een paar weken later in hetzelfde blad, dat hij het een verschraling vindt wanneer niet-materiële vraagstukken in de versukkeling komen, maar vindt het,,onzin om, uit reactie, nu opeens kunsltnatig veel aandacht te gaan besteden aan ethische kwesties. Dat zou je inderdaad escapisme (vlucht uit de problemen) kunnen noemen". Met de slogan ,,ethisch réveil" is hij ,,niet zo blij". Premier Den Uyl zal zich later, op het PvdA-congres forser uitdrukken; ,,een zoete narcose ter bedwelming van maatschappelijke onvrede", noemt hij dan het,,ethisch réveil".

Fatsoenlijk leven Half december stelt het NIPO steekproefsgewijs vast dat één van de vijf Nederlanders wel eens van het ,,ethisch réveil" heeft gehoord; 34 procent van hen meent dat met de term ,,fatsoenlijk leven door iedereen" wordt bedoeld; 20 procent denkt aan abortus; 20 procent aan ,,eerlijkheid nastreven in de politiek"; 10 procent aan ,,meer naar de kerk gaan" en 10 procent aan pornografie. Of dergelijke uitkomsten gewicht in de schaal leggen, is niet duidelijk. Een feit is wel, dat op het CDA-congres (11 december) minister Van Agt in zijn eerste grote toespraak als lijstaanvoerder niet één keer de term „ethisch réveil" in de mond neemt. Zijn partijgenoot Andriessen herinnert er twee maanden later, in Vrij Nederland nóg aan; ,,Op zijn eerste persconferentie als lijsttrekker heeft hij de term erg genuanceerd en in zijn congresrede kwam het woord „ethisch réveil" helemaal niet voor. Daarom heb ik er ook wat moeite mee als mensen tnij vragen: wat is voor jou nu dat ethisch réveil. Ik zou daar nooit aan gedacht hebben, maar het woord is er nu eenmaal. Ik denk niet dat ik de term ,,ethisch réveil" ooit zou hebhen uitgevonden". Ook minister Boersma laat zich opnieuw uit over het,,ethisch réveil", en wel op 18 januari in een gemeenschappelijk nummer van ,,De Nederlander" (CHU), „Nederlandse Gedachten" (ARP) en „Politiek Nieuws" (KVP). Ook hij wijst er op dat Van Agt het ethisch réveil niet heeft genoemd in zijn congresrede. ,,Niet hij brood alleen. Dat is dan de slogan en die vind ik aanmerkelijk beter dan,,ethisch réveil" want dat is iets waarvan ik niet weet wat dat zou moeten betekenen.

Ik hen ook bang dat dat kan leiden — dat gevaar zie ik — tot conservatisme." Volgens sommige bronnen heeft CDA-voorzitter Steenkamp zelf de hand gehad in het verdwijnen van het,,ethisch réveil".

„Echte réveil was conservatief' In de korte geschiedenis van de opkomst en neergang van het begrip ,,ethisch réveil" wordt de term ,,conservatisme" ook gebruikt door J. L. Heldring, rubriekschrijver in NRC/Handelsblad. Deze echter grijpt daarbij terug naar het echte, het negentiende eeuwse réveil. In het voetspoor van de historicus Von der Dunk kenschetst bij deze beweging als ,,een conservatief-romantische reactie op de Verlichting, een soort herstel-conservatis/77e". Heldring verwacht dat het ,,ethisch réveil" (hij schrijft begin december; het CDA-congres waar de term uit de vocabulair blijkt te zijn verdwenen, moet dan nog worden gehouden) en de socialisten elkaar wel zullen kunnen vinden. Het echte Réveil is hem echter liever. ,,Geefmij dan maar het echte Réveil. Van die mensen wist je ten minste waar ze stonden. En hun taal was ook begrijpelijk (althans voor degenen die de Bijbel kenden en dat deed toen iedereen)". VU-magazine, met dat al knap nieuwsgierig geworden naar het Réveil uit de negentiende eeuw, de dus kennelijk conservatieve voorvader van het ..ethisch réveil", raadpleegt dr. P. N. Holtrop, theoloog, die twee jaar geleden aan de VU promoveerde op een proefschrift, dat ,.Tussen Piëtisme en Réveil" heette. In de loop van een lang gesprek verzucht hij: ,.Dat réveil... de mensen hebben vaak de neiging er om te grinniken, soms terecht. Het is een in menig opzicht zeer wonderlijke beweging. Maar het heeft toch ook iets dat me wel aanspreekt. In het réveil gaat het om mensen, die zich door allerlei omstandigheden vervreemd voelen van het geestelijk klimaat van hun eigen tijd en die zich grote moeite geven om wat zij als goed en heilzaam ervaren — ondanks het ongunstig onthaal van de publieke opinie — te doen doorwerken. Niet slechts in de eigen, kleine kring, maar ook in de bredere verbanden van de kerk en de samenleving". Wat is nu het eigene van het réveil? Het is niet zo gemakkelijk daarop een afgepast antwoord te geven. Het réveil doet zich, grof aangeduid, in het tweede kwartaal van de vorige eeuw voor op verschillende plaatsen tegelijk en in elk van die

H. J. A. Hofland... staatskerk achter de rug.

Minister Boersma... niet zo blij...

Fractieleider Andriessen... moeite...

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen