VU Magazine 1978 - pagina 250

m numazine 2fi

Herstel van een fictie door dr. Roelf Haan Zij die het hardst roepen tegenstander te zijn van hel ..materialistische" marxisme plegen zelf vaak volkomen te voldoen aan het caricaturale beeld dat zij van de legenstander oproepen. Het marxisme, zeggen zij. maakt de fout het hele leven uit het economisch gedrag te v^illen verklaren. Zelf evenwel identificeren zij hun idee van de menselijke vrijheid met niets anders dan juist met een bepaalde economische orde. Onderontwikkeling, zo luidt hun verklaring van de problemen van de Derde Wereld, komt neer op een te laag niveau van materiële welstand. Deze landen zijn nu eenmaal nog niet opgestoten in de vaart der volken naar de materiële vooruitgang; daarom bevinden zij zich in een vicieuze cirkel, die slechts door het materieel rijkere westen kan worden doorbroken. Naar verluidt is dit ook de visie van onze huidige minister van ontwikkelingssamenwerking. Hel is deze materialistische levensvisie die de basis moet vormen voor de scherpe verwijlen jegens de grote ontmaskeraar ervan; Marx. De niet-maleriële aspecten van de welvaart worden niet ontkend, maar zijn afhankelijk van de materiële ,,onderbouw'". Waar geen koek is kan die ook niet worden verdeeld, niet ten behoeve van materiële, en evenmin ter bevordering van immateriële belangen. De grote betekenis van Marx isjuist dat hij dit grondig materialisme, dat ons zodanig is bijgebracht dal wij niet anders meer weten, doorbreekt, doordal hij er op wijst dat het alzo van den beginne niet is geweest. Het is een wetenschappelijke blunder een bepaalde historische orde met de eeuwige gelijk te stellen. Adam Smith, de grondlegger van de moderne economische wetenschap, voerde een fundamen-

tele en revolutionaire vernieuwing in het economisch taalgebruik en daardoor in de richting die hel economisch denken definitief op een dwaalspoor zou brengen. Voor hem vloeit de productie voort uit de ruil; de mens is een ruildier: dat is zijn natuurlijke karaktertrek Christenen weten dal zulk een definitie van de mens noodzakelijkerwijs neer komt op een beeld van God. God is dus hetzelfde als deze ,.natuurlijke orde"; een orde die van eeuwigheid is. onveranderlijk, op straffe van ,,fundamentele distorsies in het economisch leven". Dat verklaart de felle reactie van de kapitalistische mens tegen het ,,marxisme" (of die mens zich nu christelijk noemt of niet - in het eerste geval denkt hij precies op dezelfde wijze, maar spreekt niet van een ,,natuurlijke"" doch van een ,.scheppingsorde'"). Dat marxisme spreekt hem inderdaad, materialistische mens die hij is, op zijn laatste zekerheid aan En heroriëntering van de economische politiek die haar moet volbrengen, kan door hem onmogelijk worden geaccepteerd. Het einde van het kapitalisme staat voor hem gelijk, zoals Paul Sweezy treffend heeft opgemerkt, met de afkoeling van de zon; het catastrofale wereldeinde, hel niets, waar als het uur door is. toch niets aan te doen valt. Wezenlijke veranderingen die ons nu reeds op dit hellend vlak naar hel laatste oordeel zouden kunnen brengen (alsof dit Oordeel niet juist van de Ander zou komen) worden heftig en als het moet door middel van vernieligingsoorlogen bestreden. De noodzaak ervan wordt niet gezien, want het economische denken sluit juist, dankzij zijn principieel materialisme, het zuchten en de barensnood van de economische orde zelf

buiten haar interessegebied. Als wij uiteindelijk moeten leven dooi brood alleen, als de productie van het brood (voor het gemak zien we maar even van de kanonnen af) afhankelijk is van de functionering van de ,,vrije markt"", dan is het ons levensbelang vooral die ,,natuurlijke economische orde" in stand te houden. Ontwikkelingslanden zijn dus landen waar - zoals ons dal aan de Economische Faculteiten in de kapitalistische landen is geleerd - het ,,marktmechanisme, of wat hetzelfde is; de ondernemingsgewijze productie, (nog) niet functioneert"'. Beslaat een ..vrije markt"".' Een onpersoonlijk mechanisme dat zonder bewust beleid en democratische beleidsvoorbereiding zorgt voor het ,,alles sal regkom'"? Uiteraard is het een leerboekenficlie. Evenals zijn tegendeel; dezgn. centraal geplande volkshuishouding. Hel zijn abstracties, maar zij vormen de basis van de economische wijsheid van iedere westerse econoom, en evenzeer van de Argentijnse minister van Economische Zaken. De maatschappelijke realiteit kan schijnbaar wel in de buurt komen van deze ficties. Het onmenselijke karakter ervan brengt ze (en daar was weer niet op gerekend) zelfs samen: de ..vrije economie " gaal in Zuid-Amerika alleen maar samen met centrale plannin'fi in de politiek. De economische vrijheid geldt dan ook in de eerste plaats voorde multinationale ondernemingen De Argentijnse minister beklaagt zich in een interview dat er in het buitenland meer waardering voor zijn politiek bestaat dan in het binnenland. Dit plaatst een vraagteken bij prof. Albeda"s stelling dat ,,fascistische dictaturen die de ondernemingsgewijze productie handhaven, de mensen minder isoleren van de buitenwereld, dan de communistische dictaturen". Het is verschil maken waar geen verschil bestaat, op basis van een fictie. De ,.vrije markt' in Argentinië is hersteld, de vrijheid te niet gedaan. De fictie blijft een fictie ook voor de aanhangers ervan; de buitenlandse directe investeringen komen steeds maar niet en de inflatie in 1978 zal vermoedelijk het drievoudige bedragen van wat de regering als resultaat van haar saneringsprogramma had voorspeld.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen