VU Magazine 1978 - pagina 282

l ^ magazine 16 Zij deden dat in een Smeekschrift aan Koning Willem lil, waarin zij vroegen, zijn koninklijke handtekening niet te plaatsen onder de „ W e t tot wijziging van de Wet op het Lager Onderwijs 1857", d i e d o o r d e beide kamers derStaten Generaal was aangenomen. „Naar den Koning", zo luidde de oproep van de theoloog-politicus Abraham Kuyper, de Geweldige, Een leuze die hij met verve aan het protestantse volksdeel aanprees door zijn dagblad „ d e Standaard", in de laatste nummers van het VU-magazine zijn voorbeelden van zulke artikelen opgenomen. En het volk gaf gehoor aan deze agitatie van de „klokkenist der kleine luyden". Met 305.596 handtekeningen steunden zij de bede „Plaats, Sire! onder zulk een voordracht Uwe Koninklijke handteekening nooit!" En de Koning? Hij tekende; uiteraard. Zijn Minister van Binnenlandse Zaken, Mr Johannes Kappeyne van de Coppello, onder wiens jurisdictie het onderwijs viel, heeft de Koning op diens verzoek, uitvoerig geadviseerd en hem gewezen op de consequenties van de Constitutionele Monarchie met Ministeriële verantwoordelijkheid, die sinds de Grondwet van 1848 in ons land bestond. Het volk was teleurgesteld. Het volk, nou ja, zo ongeveer 12% van het volk dan. Kuyper besefte welk een Gideonsbende deze minderheid was. Zij mocht niet uitelkaar vallen. Op 23 januari 1879 - de dag waarop Nederland herdacht d a t 3 0 0 j a a r g e l e d e n de Unie van Utrecht tot stand kwam - kwamen uit alle streken van ons land de plaatselijke commitees Volkspetitionnement in de Domkerk te Utrecht samen en stichtten de Unie ,,Een school met den Bijbel". De eerste voorzitter was Jhr Mr A. F. de Savornin Lohman, medestander van Kuyper. Het doel van de Unie was en is nog steeds, de School met den Bijbel te beschermen en te verdedigen, te versterken en uit te breiden. En o m dat geldelijk mogelijk te maken, werd besloten dat elk jaar op de 17de augustus - de dag waarop de Koning de wet tekende - door de plaatselijke commitees een collecte zou w o r d e n gehouden. Voor de 99ste maal zal dit jaar deze collecte plaatsvinden. Op 23 januari 1979 bestaat de Unie 100 jaar. In het kort hebben wij hier het verloop geschetst van een gebeuren dat in de ontwikkeling van het volksonderwijs in ons land een bijzonder belangrijke rol heeft gespeeld. Het is meer dan de moeite waard o n s t e v e r d i e p e n in de achtergronden en de feiten, omdat nog steeds de consequenties van deze buitenparlementaire actie merkbaar zijn.

De "voorseide" leer In ons land is hetschoolonderwijs immer een zaak van de overheid geweest. Echter door de nauwe verwevenheid van de wereldlijke en geestelijke overheid oefende de geestelijkheid een belangrijke invloed uit op het onderwijs. Ook na de Reformatie en in het bijzonder na de Nationale Synode (1618 - 1619) bleef de verantwoordelijkheid

voor het onderwijs nog steeds bij de stedelijke overheid liggen, zij het dat de kerk wel een sleutelpositie innam en de inhoud van het onderwijs bepaalde. Principieel stond daarbij v o o r o p dat het doel van 's mensen bestaan was het verwerven van de Godzaligheid en wel naar de leer der kerk. Opvoeding en onderwijs waren daarop gericht. De ouders die hun kinderen ten doop hielden beloofden dan ook in de derde doopvraag - de zogenaamde o u d e r v r a a g - d a t z i j hun kinderen in de „voorseide" leer, dat was dus de leer van de kerk, zouden onderwijzen of doen en laten onderwijzen. Het onderwijs op de school was uitgesproken leerstellig. Centraal stonden: de Catechismus en het Psalmzingen. Daarnaast het leren lezen en schrijven en soms het rekenen. Deze orthodoxe opvattingen vonden duidelijke bestrijding bij hen die zowel in geloofszaken als in politiek opzicht de verlichtingsdenkbeelden huldigden. De mens en de gemeenschap stonden in dit denken centraal. Dit in tegenstelling tot het theocentrisch denken van het Calvinisme. Voor de aanhangers van de verlichtingsideeën was de school het instituut bij uitstek dat de verbetering van het menselijk geslacht en de samenleving zou bewerkstelligen. Deze gedachte werd de grondslag bij de oprichting in 1784 van de Maatschappij Tot Nut van 't Algemeen, die grote invloed heeft uitgeoefend op de onderwijswetgeving. Ingevoerd werd „c/e natuurlijke godsdienst" op de scholen; de Bijbel verdween van de lijst van schoolboeken en daarmee was de schoolstrijd een feit. In 1856 trad het kabinet-Van Reenen af nadat de Koning geweigerd had een wet te tekenen, waartegen Groen van Prinsterer en anderen grote bezwaren hadden. Meer dan 200 adressen met naar schattingen 14.000 handtekeningen waren aan de Kamer aangeboden tegen dit wetsontwerp. Daarna ondernam een der Reveil mannen. Van der Brugghen als minister een poging. Hij kwam zeer dicht bij het punt waarop De Visser in 1920 de schoolstrijd kon beslechten: bijzondere scholen naast de openbare. Maar o m steun van de liberalen (Thorbecke) voor zijn wet te verwerven, moest hij op de valreep de subsidie-mogelijkheid aan bijzondere scholen laten vallen. De ouders moesten de kosten daarvan zelf betalen. Het gebeuren bracht een tragisch conflict tussen Groen en Van der Brugghen. Berust werd niet in de wet. Vanuit de uit Reveilkring voortkomende Vereeniging voor Inwendige Zending werd in 1860 het initiatief genomen tot oprichting van de Vereeniging voor Christelijk Nationaal Schoolonderwijs. Groen van Prinsterer w e r d t o t ere-voorzitter benoemd. Het doel van de vereniging was: het bevorderen van het Christelijk-Nationaal Schoolonderwijs, door dit ideeën en vooral financieel te steunen.

Kuyper In deze vereniging ontmoetten Groen en Abraham Kuyper elkaar voor het eerst, en wel tijdens

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen