VU Magazine 1978 - pagina 81

t^m

UU magazine 35

Het kind als psycholoog Fragment uit de openbare les van dr. P. L. Harris

Een van de vele dingen die van jonge, zich ontwikkelende kinderen kan worden gezegd, is, dat ze leerling-psychologen zijn. Stap voor stap verwerven ze inzicht in het gedrag van de mensen om hen heen en bovendien in de wijze, waarop hun eigen verstand functioneert. Zo leren ze bijvoorbeeld dat sommige zaken moeilijker te onthouden zijn dan andere; of dat ze wel weerstand kunnen bieden aan de ene verleiding, maar niet aan de andere. ,,Het kind als psycholoog" was de titel van een openbare les, die dr. P. L. Harris, lector in de ontwikkelingspsychologie aan de VU, onlangs gaf. Dr. Harris betoogde ondermeer, dat het groeiend psychologisch inzicht bij kinderen, gevolgen kan hebben voor hun gedrag, bijvoorbeeld bij het spelen of in de klas. Hieronder volgt een uitvoerig fragment uit de les. De oorspronkelijke Engelse tekst werd door VU-Magazine bewerkt. Volwassenen weten, dat het geheugen selectief is. Wanneer we net een t.v.programma hebben gezien, of een boek hebben gelezen, weten we, dat het onmogelijk is, dat in z'n geheel te onthouden. We onthouden de kern, of het hoofdthema en vergeten de details. Barlett heeft aangetoond, dat, wanneer aan volwassenen wordt gevraagd een verhaal terug te vertellen, na verloop van een paar uur, een paar dagen, een paar weken of zelfs najaren, zij een steeds beknopter samenvatting van het origineel geven. Het tijdsverloop veroorzaakt vaak vervormingen in het verhaal, maar de essentiële punten blijven meestal bewaard. Onderzoek, dat door een aantal van mijn collega's en mijzelf werd verricht, bracht aan het licht, dat jonge kinderen het op precies dezelfde manier doen. Ook zij geven een samenvatting van het oorspronkelijke verhaal en concentreren zich daarbij op de belangrijke passages. Wanneer men hen na een paar weken - dat is beter dan na een paar minuten - vraagt het verhaal nogmaals te vertellen, dan komen ook zij met een beknopte samenvatting, waarbij ze zich nog steeds concentreren op de belangrijkste gedeelten uit het verhaal.

Selectief Weten jonge kinderen dat hun geheugen op deze wijze functioneert? Zien ze in, dat bepaalde gedeelten van het verhaal (de kern) gemakkelijker te onthouden zijn, dan andere (de details)? Aangetoond is, dat volwassenen dit onderscheid heel makkelijk maken. Volwassenen kunnen voorspellen dat een zin, die over een centraal thema in het verhaal gaat, gemakkelijker te onthouden is, dan een zin over een of ander onbelangrijk detail. Jonge kinderen daarentegen, kunnen dit niet voorspellen. Ze denken, dat ze beide type zinnen even goed kunnen onthouden. Niettemin bleken ze even selectief in hun geheugen te zijn als de volwassenen. Kennelijk is er dus een verschil tussen wat een kind feitelijk doet en wat hij denkt, dat hij doet. Zijn geheugen werkt selectief, maar hij weet het niet. Heeft zo een tekort aan psychologisch inzicht gevolgen voor het gedrag van het kind? We nemen aan van wel. Wanneer een kind ouder wordt, zo is onlangs aangetoond, brengt hij zijn geheugen onder controle door meer volgens plan en meer bewust te lezen. Het kind leest bijvoorbeeld een verhaal nietgewoon van begin tot eind; hij is actiever: hij onderstreept gedeelten van de tekst, gaat terug naar een voorafgaand stuk, om na te gaan hoe dit past bij een volgend. Tot op zekere hoogte geven zulke handelingen aan, dat het kind zich er van bewust is, dat een verhaal, of een betoog op een bepaalde manier in elkaar zit, en dat hij deze constructie in zijn hoofd moet hebben, wanneer hij het goed wil onthouden. Het jonge kind, daarentegen.

(foto: AVC-VU, P. Wolters)

ervaart de manier waarop een verhaal in elkaar zit, alleen onbewust. Dat wil zeggen: zijn geheugen wordt er wel door beïnvloed, maar hij kan over die invloed zelf niet bewust controle uitoefenen. Punt van de tong Flavell heeft ruwweg twee categorieën onderscheiden in de psychologische kennis van het kind; ten eerste algemene principes zoals het principe, dat verhalen gemakkelijker te onthouden zijn dan woordenlijsten en ten tweede ,,locale introspectieve" kennis. Van dit laatste een voorbeeld: Een veel voorkomend verschijnsel is, dat we tijdelijk iemands naam zijn vergeten. Een vervelende ervaring, meestal aangeduid als ,,punt van de tongervaring". We weten de naam, maar we kunnen er op dat momeiit niet op komen. Wanneer we op deze manier een naam vergeten zijn, zijn we er van overtuigd, dat we hem weten en inderdaad: wanneer iemand helpt, herkennen we hem onmiddellijk. Dat betekent, dat voor een volwassene het ,,punt-van-de-tong gevoel" een reële basis heeft. Hij is in staat te

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen