VU Magazine 1978 - pagina 362

magadne 8 sinki ligt in het feit, dat op de conferentie in Belgrado inderdaad werd besproken over wat er sinds '75 was gedaan ( . . . ) en dat er in het zogenaamde ,,gele boek" dat al bij de voorbereiding van de conferentie was opgesteld, werd aangegeven hoe in het vervolg dergelijke besprekingen zouden moeten worden gehouden. In het korte ,slotdocument'" van de conferentie in Belgrado zijn de besluiten opgenomen van de ,,voorbereidende, vergadering''. Daarin wordt gezegd dat op de volgende conferentie (Madrid 1980) de stukken van Belgrado basis van de besprekingen zullen zijn. Bovendien wordt er gesproken over ,,moeilijkheden en obstakels die zich na het aanvaarden van de Slotacte hebben voorgedaan in het proces van détente" (ontspanning) en erkend wordt dat ,,de uitwisseling van standpunten op zichzelf een waardevolle bijdrage vormt voor het bereiken van de doelstellingen die op de CSCE (Conferentie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa, m.a.w. de conferentie in Helsinki) zijn gesteld, hoewel er verschillende opvattingen tot uitdrukking werden gebracht over de mate waarin de Slotacte tot dusver ten uitvoer was gelegd". Onvoldoende vooruitgang De volgende uitspraken geven het westerse standpunt goed weer: Vlak voordat de conferentie in Belgrado begon, werd van officiële Britse zijde

gezegd dat na de Slotacte de prestaties van de Oostblok landen ,,over het geheel genomen teleurstellend, maar niet ontmoedigend" waren geweest en dat het Westen, voor wat betreft de mensenrechten, in Belgrado ,,beleefd maar dringend" zou moeten aandringen op een snellere en meer omvattende uitvoering van dit gedeelte van de Slotacte. In een rapport dat werd uitgebracht door de Amerikaanse Congres Commissie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa stond te lezen, dat er ,,alles bij elkaar onvoldoende vooruitgang is geboekt. Afgemeten naar de hoop die werd uitgesproken op de top-conferentie van Helsinki of naar de noodzaak om te komen tot soepeler en meer stabiele verhoudingen tussen de ondertekenaars, is de ten uitvoer legging van de Slotacte te kort geschoten." In dit gedegen rapport werd een poging gedaan om vast te leggen in hoeverre de bepalingen uit de Slotacte door de landen waren nagekomen. Het is een voor ons betoog interessant stuk, niet alleen omdat het Sowjetbeleid erin wordt beschreven, maar ook omdat er verschillende aanbevelingen in worden gedaan die er op gericht zijn dit beleid ook uitgevoerd te krijgen. Het rapport beveelt in het algemeen aan, dat de landen die ondertekend hebben, een agenda gaan ontwikkelen voor eigen gebruik; een bilateraal (= tussen twee landen) agenda en een multilateraal (= tussen meer

ren geworden. Maar ook na Helsinki zeiden de meeste ondervraagden dat ze nooit op de hoogte waren gebracht van de officiële regelingen die voor emigratie gelden; toch nog altyd 12 procent had tussen de 1 en 6 jaar op een uitreisvisum moeten wachten; er werden nog aanvr^en geweigerd en aanvragers dwarsgezeten (ontslagen, uit vakorganisaties gezet) en nog altijd waren de kosten aanzienüjk.

Verandering? Dr. Jurrjens was niet erg hoopvol gestemd over veranderingen in het Sowjetbeleid inzake mensenrechten. Van de huidige top kan weinig of niets worden verwacht; een publieke opinie bestaat in de Sowjet-Unie zelf niet of nauwelijks; wanneer Westerse regeringen druk uit oefenen op de Sowjet-regering lopen ze het gevaar het tegenover gestelde van wat ze

Dr R. Th. Jurrjens tijdens zijn promotie

landen) actieprogramma. Het rapport zegt hierover: ,Men reden dat de Slotacte zo weinig invloed heeft gehad op bestaande gedragspatronen ligt in haar karakter; het is een intentie-verklaring. Terwijl er brede {vaak nog niet bestaande) perspectieven voor samenwerking worden geschetst, worden er geen prioriteiten in gesteld en geen acties genoemd die zouden kunnen worden ondernomen. Er ontbreekt - en de commissie beveelt de ondertekenaars aan daar naar toe te werken - een agenda voor de uitvoering. Het agenda behoeft niet, zoals de Slotacte, in één document te worden vastgelegd. Het verdient de voorkeur er de vorm aan te geven van unilaterale, bilaterale en gezamenlijke afspraken over duidelijk omschreven acties die zich over twee, vijf en tien jaar uitstrekken ''.

Strategie Over ,,een voortgangsstrategie" stelt het rapport voor: ,JDe ondertekenaars moeten inzien dat het proces dat in Helsinki is begonnen een terugslag kan ondervinden, wanneer er te snel en te veel eisen worden gesteld. In plaats daarvan zouden ze een beperkt aantal concrete initiatieven moeten nastreven in een zorgvuldig georganiseerde, hecht samenhangende, behoedzame en voortdurende poging om door te gaan". Van de verschillende aanbevelingen

wilden te bereiken. Vandaar dat dr. Jurrjens geneigd is de druk die door publieke opinie in het Westen wordt uitgeoefend nog het effectiefst te vinden, maar ook daarvan zegt hij, dat dergelijke druk tot dusver niet heeft geleid tot veranderingen in de officiële politiek: „De stap naar het politieke proces wordt niet gezet". Voor veranderingen van betekenis zal z.i. in ieder geval moeten worden gewacht op een volgende generatie Sowjet-leiders. De epiloog van het - in het Engels gestelde - proefschrift handelt over de vraag welke bijdrage het Westen zou kunnen leveren aan een vrijer verkeer van mensen, opvattingen en informatie. VU-magazine koos daaruit een fragment en bewerkte dat in het Nederlands. (Binnenkort verschijnt er van het proefschrift van dr. Jurrjens een handelseditie bij de uitgevery Sythoff. Ze zal ƒ 60,- gaan kosten). cjl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen