VU Magazine 1978 - pagina 126

\ai magttTJne 36

Prof. dr. C. A. van Peursen:

'Grootschalig' - een dilemma Onder het dilemma verstaat men de keuze uit twee mogelijkheden, die een gevreesd resultaat opleveren. Oorspronkelijk betekende het een keuze die logischerwijs steeds hetzelfde, onaangename gevolg inhield; bijvoorbeeld kruis (dan schavot) of munt (dan hangen) gooien. De titel van dit artikel - .,grootschalig'" een dilemma- moet eigenlijk een keuze tussen twee mogelijkheden inhouden en wel tussen iets op grote en iets op kleine schaal, maar tevens wijst het er al op, dat in onze moderne samenleving aan grootschaligheid niet te ontkomen valt. Zijn er misschien toch oplossingen mogelijk, waardoor het onaangename van het dilemma wel te ontkomen valt? Verschillende artikelen, die in de laatste twee nummers van het VU-magazine verschenen zijn. proberen eigenlijk een uitweg te wijzen, waarbij de grootschaligheid niet ontkend, maar wel ,,lee,fhaar" gemaakt wordt. Laten we met een voorbeeld beginnen en daarbij de term , Jeefbaar'' zo eenvoudig mogelijk vertalen. Toen, jaren geleden, de V.U. verhuisde van de oude grachtenwoningen naar het enorme nieuwbouwcomplex in Buitenveldert. was deze overgang naar grootschaligheid voor vele getrouwen een grote ontnuchtering. Men kende de oude verhalen. Bijvoorbeeld van het verplichte college dat in twee kamers-en-suite gegeven werd. De studenten tekenden de presentielijst bij binnenkomst, schoven door naar de achterkamer en verdwenen daar zo spoedig mogelijk door de deur; totdat men de deur van de achterkamer met een touw dichtbond. Zoiets kan niet meer gebeuren. Over het nieuwe gebouw vallen weinig anecdotes te vertellen. En het grote gebouw wijst op een toenemend aantal studenten, minder persoonlijke contacten en de problemen van studenten die door een plaatsingscommissie tegen eigen zin en overtuiging aan de V.U. terecht komen. Hoe kan men dergelijke grootschaligheid leefbaar maken?

Het is wel duidelijk dat de term ,,leefbaar' ' verder reikt. Heel onze samenleving krijgt het karakter van grootschaligheid. Niet alleen in de woningbouw, maar ook in de concentraties van banken, levensmiddelenbedrijven, enz. Niet alleen in de omvattende overheidsmaatregelen en sociale voorzieningen, maar ook in onze eigen belevingswereld met zijn geprefabriceerde informatie, politieke voorbeelden, , ,smaakmakers" (in letterlijke en figuurlijke zin). Zo werd uit een der artikelen over de hedendaagse politiek duidelijk dat ook de vorming van het CDA een zekere grootschaligheid inhoudt. Betekent dit niet, zo vroeg de schrijver zich af, een verschuiving van het beginsel naar de macht? En zal de gedachte om de macht te moeten behouden niet een ander soort politiek gaan opleveren, waarbij tekortgedaan gaat worden aan de beleving van de innerlijke band tussen geloof en politiek - een beleving die binnen minder grootschalige verbanden voor velen vroeger zo wezenlijk was?

Eerbied voor het leven Het dilemma van het leven in grootschalige of kleinschalige verbanden doet zich ook voor ten aanzien van de eerbied voor het leven. Met name de medische wetenschappen zijn tot wereldomspannende netwerken geworden. Netwerken van kennis, opslag van informatie (computers, die opgeslagen gegevens over specifieke ziektegevallen over£il ter wereld direct ter beschikking kunnen stellen), technische vaardigheden, gecompliceerde apparatuur (ook nieuwe vindingen uit Japan doen de laatstejaren hun intree in onze onderzoekkamers). Het kan gebeuren dat men uitermate kostbare, technisch knappe, maar voor de betrokken patiënt twijfelachtige ingrepen toepast, terwijl men, in plaats daarvan, met eenzelfde hoeveelheid aan geld en menselijke inspanning honderden leprozen geholpen zou kunnen hebben. Het kan voorkomen.

(foto: E. de Kam)

dat als de lawine van technische ingrepen eenmaal op gang gekomen is, men deze niet meer wil stoppen en zinloos leven verlengt, waar een natuurlijk einde normaler en zedelijk juister geweest zou zijn. De hoogleraar interne geneeskunde J. van der Meer schreef dan ook dat men de medische techniek veel meer kritisch moet gaan toepassen. Daarmede werd, aan de hand van vele voorbeelden, in dat artikel uit een voorgaand nummer, duidelijk gemaakt dat deze enorme vergroting van technisch ingrijpen opnieuw de eis stelt van herbezinning op de medische ethiek. Zijn naamgenoot en collega in de interne geneeskunde C. van der Meer schreef ongeveer tezelfder tijd in een ander orgaan dat de oude artsenethiek uitging van onveranderlijke, eeuwige waarden. Maar thans, zo zei hij, beginnen we te bemerken dat er juist een verschuiving plaats vindt in deze zedelijke waarden van de medicus. Daarmede raken we aan een vraagstuk waarmede niet alleen de arts te maken heeft. Ook opvoeders, bedrijfsleiders, universitaire bestuurders, kleuterleidsters en zovelen meer beseffen dat men niet maar door kan gaan met precies dezelfde voorschriften van vroeger toe te passen. Neen, dit zou in vele gevallenjuist onzedelijk zijn. Nieuwe situaties stellen nieuwe vragen. In een wereld van grootscha-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen