VU Magazine 1978 - pagina 125

\^ magazine 35 arbeid beter kan worden beheerst. Er worden machines gekozen, de ordening van deze machines wordt gekozen en dat alles houdt dan, zonder dat daar verder over wordt nagedacht, een vorm in van arbeidsverdeling. De technologie heeft een situatie gecreëerd, waarin nauwelijks een andere oplossing mogelijk is. Ik heb de indruk dat die factor verschrikkelijk belangrijk is. Het lijkt me van belang dat wetenschappers, die vooral naar de sociale kant van de arbeidsverdeling gekeken hebben, in contact komen met de mensen die de fabrieken ontwerpen. Deze ontwerpers zouden naast hun technische opleiding, ook moeten worden gewezen op de vérgaande gevolgen die hun ontwerpen hebben op de sociale kanten van de productie-organisatie. Ik ben niet tegen een uitleg die zegt dat het in hetbelangis van hetkapitaalom de arbeid te organiseren op een wijze waardoor hij er het minst afhankelijk van is. Het is té duidelijk in de hele industriële wereld, dat de arbeidsverdeling die functie eenvoudig hééft, maar het is te simpel om de verdelingsprocessen in individuele fabrieken, met zo'n globaal concept te verklaren".

Zeggenschap Prof. de Sitter zag in het beheersen van de arbeid door het kapitaal in elk geval een déél van de verklainng waarom het systeem van arbeidsverdeling nog altijd wordt toegepast. Aan het begin van zijn betoog had hij al gezegd het onderwerp ,,Medezeggenschap", waarover tenslotte het Studium Generale ging, te willen benaderen vanuit de plaats die de arbeid in feite in het productie-proces inneemt. ,,Kan men het medezeggenschapsvraagstuk eigenlijk wel reduceren tot een vraagstuk van bewustwording, van politieke rechten en politieke regels? Dient niet in de eerste plaats te worden onderzocht hoe de organisatie van de productie en de arbeidsverdeling de mogelijkheden en onmogelijkheden van de medezeggenschap materieel beïnvloeden?" Ware medezeggenschap, zo luidde een van de conclusies van prof. De Sitter, kan niet alleen ontstaan op •grond van een norm. een wet of een overeenkomst. Wanneer A in een productie-proces een plaats inneemt, waarin hij in feite totaal afhankelijk is van B (hij weet niet wat B weet; hij ziet niet wat B ziet; hij produceert niet iets waar B absoluut niet buiten kan) waarom zou B dan naar hem luisteren?

Je zou kunnen zeggen: omdat de wet zulks voorschrijft, of omdat werkgevers- en werknemers-organisaties zulks overeengekomen zijn. Maar ook al bestaan er wetten of overeenkomsten, de relatie tussen A en B blijft dezelfde. De arbeidstaak van A geeft hem niet meer mogelijkheden; heeft niet een extra waarde gekregen, waar B iets aan zou kunnen hebben. ,,Eigenlijk alleen in defensieve en niet in coöperatieve zin heeft A iets nieuws: een nieuwe sanctie-mogelijkheid verworven. Hij kan de hulp van een derde partij inroepen om B te dwingen iets te doen ofte laten op grond van de wet of op grond van de overeenkomst. Zo bevordertde wet of overeenkomst helemaal geen coöperatief verband. Ze beschermt slechts de zwakke, wiens onmacht wordt bestendigd; ze emancipeert niet, maar gaat juist van onderschikking en een gegeven arbeidsstructuur uit". Medezeggenschap kan zich alleen manifesteren wanneer de relatie tussen A en B zo is, dat er sprake is van een sterke, ongeveer symetrische, wederzijdse afhankelijkheid. En zo een situatie kan alleen ontstaan wanneer de arbeidsprocessen voldoende ingewikkeld zijn, zodat er genoeg variatie en leer- en ontwikkelingsmogelijkheden in besloten zijn, die onderlinge gedachtenwisselingen en vergelijkingen zinvol en mogelijk maken.

Taylor . .De arbeider en voorlieden dienen zoveel als maar mogelijk is. volledig te worden ontlast van de plannen en van al het werk dat van min of meer administratieve aard is. Al het mogelijk voorkomende denkwerk dient van de werkvloer te worden verbannen en centraal te worden ondergebracht in de plannings- en voorbereidingsafdelingen opdat het werk van de bazen, voorlieden en arbeiders van volstrekt uitvoerende aard is", aldus de Amerikaan Taylor, die eind vorige eeuw/begin deze eeuw een radicale scheiding propageerde tussen management en uitvoering. Ook vóör zijn tijd bestonden al vormen van arbeidsverdeling, maar zo strak, systematisch en ..wetenschappelijk" als hij, had nog nooit iemand over het productieproces nagedacht. Er werden exacte, tot in seconden berekende programma's samengesteld die aan de uitvoerenden werden opgedragen. Dat leidde tot opzienbarende kennis, bijvoorbeeld over het tijdsverschil dat bestaat tussen het opentrekken van een linker- dan wel rechter bureaulade; of over de vraag

hoeveel tijd het kosteen voorwerp dat op vijftig centimeter afstand ligt. te grijpen; of over de manieren van grijpen die er zijn: met de volle hand. met twee vingers, met vinger en duim. De splitsing tussen uitvoering en regeling moest een dubbel doel dienen: de efficiency zou er door worden bevorderd en de ondernemer zou de productieve kennis geheel kunnen beheersen, zodat zijn afhankelijkheid van de arbeid zou kunnen verminderen. Kentering Wat dat eerste doel betreft: het begin van dit verhaal heeft, als het goed is. duidelijkgemaakt.daternstige twijfels mogen bestaan of dat doel nog wordt bereikt. Wat het andere doel betreft: prof. De Sitter zag zich een kentering aftekenen. ,,Kwalitatieve spanningen op de arbeidsmarkt, hoge lonen, de dwingende eis tot flexibiliteit, de toenemende roep om medezeggenschap en werkoverleg leiden tot het inzicht dat decenti^alisatie noodzakelijk is en dat fundamentele veranderingen in de productie-organisatie met name op het gebied van de arbeidsorganisatie geboden zijn". Het regelen van de productie zou niet langer moeten worden toegedacht aan een aparte groep personeelsleden en het uitvoeren aan een andere groep, maar het ,,managen" zou een functie moeten zijn die op elk niveau is ingebouwd. Dan pas zijn ,.de voorwaarden veranderd, waarbij medezeggenschap geschraagd wordt door de structuur van het productieproces. En alleen in een dergelijke organisatie-structuur kunnen creativiteit en ontwikkeling gedijen en stijgt met het arbeidsrendement ook de flexibiliteit en de beheersbaarheid en dan pas zijn de voorwaarden aanwezig waarbij medezeggenschap op het niveau van de ondernemingsraad ook werkelijk kan functioneren, omdat het gevoed wordt door een achterban die in het kader van zijn eigen regulerings-activiteiten problemen definieert en aanreikt, die binnen het eigen domein niet kunnen worden opgelost, doordat een binding tussen de OR en de achterban ontstaat die zich tot dusver nooit heeft kunnen manifesteren. Alleen dan kan medezeggenschap aan de ontwikkeling van coöperatieve in plaats van defensieve arbeidsverhoudingen bijdragen. Alleen dan is medezeggenschap meer dan een norm, maar medezeggenschap in en door de arbeid, kortom: medezeggenschap metterdaad."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen