VU Magazine 1978 - pagina 283

Wl magazine 17 de jaarvergadering van 18 en 19 mei 1869 te Utrecht. Groen hield een vurig pleidooi o m het w o o r d ,,Christelijk" te schrappen uit het doelstellingsartikel in de wet op het lager or\6erv^\\s: „opleiding tot alle Christelijke en maatschappelijke deugden". Kuyperondersteundeditstreven van Groen, zoals Groen volledig instemde met de opwekkingsrede ,,Het beroep op het volksgeweten", die Kuyper op deze vergadering hield. Kuyper hield zijn toehoorders voor, dat niet de kleine directe successen belangrijk waren, doch dat het einddoel, een school vrij van de staatsinvloed, verder weg lag. De sluimerende volksconscièntie moest gewekt worden. Dan pas zouden de eisen van het Christelijk leven weerklank vinden: de godsdienstigheid, de antithese, de liefde tot de geschiedenis van het eigen land, de souvereiniteit in eigen kring, de eerbied voor de gewetensvrijheid, het huiselijk leven en bovenal het recht op Christelijk onderwijs. Breed schilderde Kuyper zijn bezwaren tegen de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen. Het Nut dat - zoals wij reeds zagen - vanaf het begin van de schoolwetgeving zijn stempel op het onderwijs had gedrukt, had „een kleurlooze godsdienst tot ideaal". En het Nut was machtig. Enkele maanden vóór zijn imponerende rede had Kuyper een brochure gepubliceerd „De Nutsbeweging" waarin hij zich fel tegen deze maatschappij verzette. ,,Het zachte haar moet wat weggeblazen, om de geduchte klauw te zien, die straks tegen het Christelijk Nationaal Onderwijs zal worden uitgestoken". Voor één aspect van het Nut had Kuyper echter diepe bewondering: de organisatie. En hij zag duidelijk, dat juist dat aspect aan het Christelijk onderwijs mankeerde. Hier lag rijke arbeid voor een groot organisator die Kuyper zich reeds had betoond. Groen was geïmponeerd door Kuyper's optreden en zag in hem zijn waardige opvolger. De wijze waarop Kuyper de krachten bundelde, brachten de voorstanders van de openbare school - waaronder het Tweede Kamerlid voor Sneek, de inspecteur voor het lager onderwijs A. M o e n s - ertoe, in 1870 de,, Vereeniging tot bevordering van het Volksonderwijs in Nederland" te stichten, met als doel: de bescherming en verdediging der beginselen van de wet op het lager onderwijs van 1857. De voorstanders van de openbare school, in het bijzonder de zich oppermachtig wanende Liberalen, werden beducht nu bleek, dat de Confessionelen zich verbonden tot de anti-revolutionnaire beweging en er, inplaats van een ,, veldheer zonder leger" zoals Groen smalend werd gekenschetst, een strijdbaar organisator op ging treden als de leidsman van een voorlopig kleine, doch bezielde groep. Steeds sterker werd de roep om een nieuwe onderwijswet, waarin voor het bijzonder onderwijs.

voor de vrije school alle kansen tot ontwikkeling aanwezig zouden zijn, doordat de kosten van dit onderwijs evenals de openbare school uit de algemene middelen zouden worden bestreden. Kuyper en z i j n - t o e n n o g - m e d e s t r i j d e r Jhr Mr A. F. de Savornin Lohman bundelden de krachten in het confessionele kamp. Zij bewerkten het samengaan van de Vereeniging voor Christelijk Nationaal onderwijs en de Vereeniging van Christelijke onderwijzers en onderwijzeressen in het A n ti-schoolwet-verbond, dat een staatsrechtelijke gelijkstelling van het openbaar en het bijzonder onderwijs nastreefde.

Politieke macht Steeds meer werd duidelijk, dat het onderwijs inzet was geworden in de strijd o m de politieke macht. De conservatieve minister Heemskerk doorzag dit zeer scherp, toen hij op 7 juni 1865 in de Tweede Kamer zei: „De quaestie van het onderwijs is eigenlijk de grootste en diepste van alle politieke quaestiën. De partij, die meester ware van het lager onderwijs, zou meester zijn van de toekomst. Daarom is het juist wenschelijk, dat de Regeering zorge, dat geene uitsluitende richting zich van dien ontzettenden hefboom, van die overwegende kracht meester make." En die politiek vereiste naast een goede organisatie, boven al een goede voorlichting en zo nodig opwekking. In navolging van Groen, die indertijd m e t z i j n „ c / e Nederlander" de publieke opinie beïnvloedde, deed Kuyper op 1 april 1872 het dagblad „c/e Standaard" verschijnen, als spreekbuis van het confessionele volksdeel. De belangstelling voor het onderwijs was groot. Een breed publiek voelde zich bij deze aangelegenheid betrokken. Hoe groot die belangstelling was, kan men afleiden u i t h e t f e i t dat in de statuten van bijvoorbeeld verschillende werkliedenverenigingen, die rond het einde van de zestiger jaren en daarna werden opgericht, het onderwijs duidelijke aandacht kreeg. Op het Kerstcongres van het Algemeen Nederlands Werklieden Verbond in 1875 werd besloten te streven naar kosteloos en verplicht staatsonderwijs voor allen. De reactie daarop van de mannen die het Christelijk Werkliedenverbond ,,Patrimonium" zouden stichten was duidelijk. Juist die onderwijsresolutie van het ANy\l\J was het doorslaggevende argument o m Patrimonium te stichten:,,Mogen wij het stilzwijgend aanzien, dat in naam van „de werklieden" door hetANWV de onzinnigste eisen aan de regeering worden gesteld, inzonderheid die van hetalgemeen, kosteloos, verplichten neutraal staatsonderwijs? Verklaren wij ons daar niet tegen, dan is zwijgen instemmen en maken wij ons dan niet mede schuldig aan de verloochening van Christus? Veroorzaken wij daardoor niet mede de ondergang van ons volk als Christelijke natie? En Kuyper steunde in talloze artikelen in zijn Standaard deze volksconscièntie. Hij, ,,de klokkenist der kleine luyden" g e n o e m d , mobiliseerde de on-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen