VU Magazine 1978 - pagina 285

•jf^w

UU magame 19 zou ik bijna zeggen: Welnu, dan moet die minderheid maar onderdrukt worden, want dan is zij de vlieg, die de gansche zalf bederft en heeft zij in onze maatschappij geen recht van bestaan." Kuyper reageerde even fel: .,Mijnheer de Voorzitter - wanneer aan deze ministeriëele tafel een Regeering plaatsnam, die sprekers (Kappeyne van de Coppello; vdL.) program als regeeringsprogram aankondigde, zeggende dat ze desnoods de minderheden onderdrukken en de vlieg dooden zou, die de bereide zalf bederven kon, ik zou haar toeroepen: Neem dan ook uit het wapenschild der Nederlanden weg den Leeuw, het beeld der fierste vrijheid, en stel ervoor instede den Adelaar met het Lam in de klauwen, beeld der tirannie!" Twee mannen die voor het forum der Natie elkaar met ongekende felheid bestreden. Twee mannen die misschien juist daardoor, elkaars vrienden werden. Een der allereersten die zich op de hoogte stelden, nadat de geruchten van Kuyper's instorting bekend werden, was Kappeyne en zijn medeleven en hulp was alles behalve formeel en zakelijk. Ziek of niet, het leven gaat door. Kuyper had vlak vóór zijn instorting de eerste vergaderingen meegemaakt die de Kamercommissie voor het Onderwijs, waarin hij met Kappeyne zitting had, over het Wetsvoorstel van Heemskerk had gehouden. Het Voorlopig Verslag, waaraan Kuyper ook nog had bijgedragen, toonde de grote bezwaren die de volksvertegenwoordigers tegen het wetsvoorstel hadden: voor Kappeyne ging het voorstel niet ver genoeg, de leerplicht ontbrak. Kuyper miste er een regeling in voor de geldelijke steun aan het bijzonder onderwijs. De minister kreeg echter geen gelegenheid meer om in een Memorie van Antwoord zijn reacties te geven. Bij de verkiezingen waren de Liberale zetels aanzienlijk versterkt. Gouda - het district dat in 1874 Kuyper had gekozen - bracht nu een liberaal in de Tweede Kamer. Heemskerk deed bij het begin van het nieuwe parlementaire jaar voorkomen, als zou deze wijziging nauwelijks invloed hebben op het regeringsbeleid. In zijn Algemeene Beschouwingen, bij de behandeling van de begroting, gaf hij een overzicht van de verwachtingen van het kabinet, in het bijzonder met betrekking tot de Wet op het Lager Onderwijs. Die verwachting was, dat de wet conform de kabinetsopvattingen zou worden aangenomen. Dit nu, was volstrekt niet in overeenstemming met de opvattingen der Liberale fractie en dit had tot gevolg, dat Kappeyne, als woordvoerder der Liberalen, in zijn repliek een duidelijke afkeuring van het regeringsbeleid uitsprak. Een motie van wantrouwen behoefde niet te worden ingediend. De regering zag de zwakte van haar positie in en trok daaruit de consequenties: zij trad af. De Koning gaf aan Kappeyne van de Coppello de opdracht een nieuw Kabinet te formeren. Op Allerzielen 1877 betrok Kappeyne het be-

roemde torentje aan het Binnenhof en nog voor het einde van de maand november startte een nieuwe, liberaal georiënteerde regeringsploeg haar werkzaamheden. Een van de eerste problemen waaraan Kappeyne een einde wilde maken, was de wet op het Lager Onderwijs. Veel had hij geleerd uit de behandeling van de voorstellen Moens en Heemskerk. Hij wist dat hij met zijn voorstel weinig nieuwe problemen zou ontmoeten. Tenslotte wist hij zich gesteund door een sterke fractie die 52 van de 85 zetels bezette. Op 22 januari 1878 schrijft hij aan de nog steeds niet volledig herstelde Kuyper: „Zoo werkelijk Zevenbergen Protestantsch en dus orthodox is, moet gij, zelf verhinderd zijnde, Lohman laten kiezen, want ik kom werkelijk tegen maart met een onderwijswet en geef u niets toe." En inderdaad, Kappeyne zette spoed achter de zaak. Hij diende zijn wetsontwerp in. Het voorstel tot invoering van de leerplicht komt in het ontwerp niet voor. Wel echter: 1. de vaststelling van de Klassedeler: het maximum aantal leerlingen per onderwijzer; 2. geen (goedkope) kwekelingen voor de klas; 3. verbetering van de onderwijzersopleiding; 4. verbetering van de onderwijzerssalarissen; en vooral 5. vergaande bouwkundige en hygiënische verbeteringen aan de scholen. Hiermede trachtte Kappeyne het tweetal hoofdbezwaren tegen het schoolonderwijs weg te nemen, te weten: 1, het slechte onderwijsrendement 2. de ernstige hygiënische misstanden. In het wetsontwerp, dat uiteraard steunde op art. 194 van de Grondwet en dus wel het bijzonder onderwijs toeliet, was echter op geen enkele wijze voorzien in een mogelijkheid om financieel tegemoet te komen aan dit gewenste onderwijs.

Reacties Nauwelijks was het wetsontwerp gepubliceerd, of Kuyper richtte al zijn gram tegen deze „scherpe Resolutie" zoals hij het ontwerp noemde en daarmee verwees naar de politieke en godsdienstige strijd tijdens het Twaalfjarig Bestand. Geen goed woord had hij voor het wetsontwerp over. Vooral tegen de financiële consequenties trok hij van leer. De voorstanders van het bijzonder onderwijs moesten tweemaal betalen. Zowel voor hun eigen bijzondere school, als voor het openbaar onderwijs door de belastingen. Doch niet alleen Kuyper fulmineerde. De eerste reactie tegen het wetsontwerp kwam van de zijde van de Theologische School der Christelijk Gereformeerde Kerken te Kampen. Bij de indiening van het ontwerp Moens had men zijn stem al laten horen. Onder verwijzing naar dat protest, richtten de docenten, weer onder leiding van A. Brummelkamp, zich op 30 maart 1878 met een schrijven tot de Koning, waarin zij hem onverbloemd vroegen, het volk te beschermen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen