VU Magazine 1978 - pagina 127

\nJ magazine 37

ligheid komen ongehoorde problemen op van vereenzaming, agressiviteit, competitie, bureaucratisering, medische technologie: dilemma's, impasses? Of uitdagingen om nieuwe zedelijke verantwoordelijkheden te ontdekken? Dat geldt in het bijzonder voor de eerbied voor het leven, waaraan verschillende bijdragen in voorgaande nummers gewijd waren. Eerbied voor het leven" is voortreffelijk, maar hoe vult men deze formule in, hoe wil men deze vertalen, wat is ,,leefbaar" en ,,leefwaardig"? Achter vragen van de organisatie van onze moderne maatschappij met daarin de rol van medisch ingrijpen, levensverlenging, sociale zorg (,,bejaardentehuizen"), sexualiteit liggen diepere vragen van zedelijke en religieuze aard. Het is van belang om de nummers van het V.U. magazine eens te (her)lezen als pogingen om op een nieuwe manier, in een nieuwe situatie, principiële antwoorden te geven die niet klakkeloos overgenomen zijn, niet,,traditioneel'' zijn, maar wel echt hout snijden (misschien ook zelf uit het goede hout gesneden zijn). Belangrijk daarbij is om de zaken waar het om gaat dichter bij de lezer, bij onszelf, te brengen. De oplossing van het dilemma van de grootschaligheid, van de overweldigende vragen, ligt in het ontdekken van verantwoordelijkheid vlak bij. Geen machteloosheid, maar inzet binnen dat wereldomspannende netwerk van moderne ordeningen, leefpatronen en verwetenschappelijking van de samenleving. Dat bleek ook nog eens uit de discussies in dit blad gevoerd rond de abortus. Daarop wordt hier nu niet nog eens ingegaan. Wel werd duidelijk dat men makkelijker over vragen die wat grootschaliger zijn en wat verder af liggen oordeelt, dan over dat wat dichter bij is. Bedoeld zijn in dit geval de voorbeelden destijds gegeven: iemand wijst de abortus zonder meer en onder alle omstandigheden af, maar verdedigt het gebruik van de atoombom.

Zou het soms niet, zedelijk, beter zijn om ten aanzien van zaken die iets verder van ons liggen, zoals het gebruik van kernwapenen, niet zo direct positief te reageren en voor zaken die dichterbij liggen en directer de individuele persoon raken, zoals abortus, te proberen wel zelf tot een weloverwogen en eigen oordeel te komen? Zou daarbij ook niet een rol kunnen spelen dat in het zojuist gegeven voorbeeld men in beide gevallen zijn meninggeheel op grond van vroegere, traditionele situaties meent te kunnen geven en geen inzicht heeft in de verschuivingen naar grootschaligheid die mede hernieuwing van onze zedelijke oordelen vergen? Laten wij hetzelfde nu eens in de spiegel van een situatie van verweg bekijken. In de Hindu-wereld van India gold. tesamen, een absolute eerbied voor het leven (vegetarisme, verering van de heilige koe, afzien van bacillen dodende medicijnen, enz.) èn de religieuze eis tot weduwenverbranding. Voor de betrokkenen paste dit binnen één raam van wereldbeschouwing; voor de buitenstaander lag daar een innerlijke tegenspraak. In het moderne India worden weduwen niet meer verbrand en wordt aan het absolutisme van de eerbied voor het leven, mede in verband met het ontstaan van epidemieën (nu wel bacillen willen doden) en het vraagstuk van de overbevolking (gezinsbeperking), een halt toegeroepen.

De dingen dichterbij brengen Hetis al gezegd: om uit het dilemma te komen moeten we de dingen dichter bij brengen. Grootschaligheid is niet ongedaan te maken. Wel moet zij leefbaar gemaakt worden. Nu is langzamerhand wel duidelijk dat,,leefbaar" vertaald moet worden in principiële, maar niet-traditionele, termen van zedelijke verantwoordelijkheid. Dat kan ook in negatief opzicht gelden: dichterbij brengen kan het makkelijker maken op ethisch-religieuze

gronden ,,neen" te zeggen. Een voorbeeld daarvan werd gegeven in de beschouwingen van het voorgaande nummer over de neutronenbom. De redenering aldaar had, kort samengevat, deze kern: de neutronenbom is beter, werkt beperkter, is effectiever, is beter bruikbaar tegen tanks. Wat wil men nog meer? Maar daarin ligt juist het gevaar: omdat het wapen dichter bij ons ligt en, onder handbereik als het ware, bruikbaar is, zal dit wapen ook veel gemakkelijker en lichtvaardiger gebruikt gaan worden. De kans op het inzetten van wapens met neutronenbom is wellicht duizenden malen groter dan die van het veel omvangrijkere wapen van de gewone atoombom. Dit noemt men de,,de verlaging van de atoomdreinpel". Zo kan de techniek ons zaken dichterbij brengen, het minder grootschalig maken qua effect en strategische overzienbaarheid. En dit moet, op zijn beurt, het beter mogelijk maken om tot een zedelijke beoordeling, die tevens een practisch-militaire beoordeling is, te komen. Onderwerpen als vernietigingswapenen en medisch verlengen of beëindigen van het leven behoren niet tot de allervrolijkste. Merkwaardig dat dan op heel kleine schaal, direct erin deelnemend, de omgang met de dood in een bejaardenhuis (2 nummers terug) toch verkwikkend kan zijn. De kleine, maar directe voorbeelden blijven onmisbaar, juist als men het dilemma van de grootschaligheid wil vermijden. Eigen levensovertuiging en persoonlijk klaar komen met de vragen van de dood - maar ook van het leven - kunnen anderen stimuleren om binnen de grootschalige afmetingen van onze maatschappij, toch de vinger te 1 eggen aan de trekker van persoonlijke verantwoordelijkheid. En dat in deze laatste zin dan toch maar weer een programma tot zedelijke hernieuwing werd toegelicht met aan het militair bedrijf ontleende beeldspraak, wil de lezer wel schuiven op de doorwerking van hogerop besproken onderwerpen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen