VU Magazine 1979 - pagina 471

]ff} magamte 29

Novemberstormen en hun gevolgen door J. A. van Bennekom

Neen, het gaat mij in dit artikel niet om novemberstormen in de natuur, hoe fataal die soms ook kunnen zijn. Maar zestig jaar geleden hadden de novemberstormen in de nationale en internationale politiek ook ingrijpende consequenties. Met de lyrische woorden van Dr. A. Blonk: ,,De wind uit het oosten dreigde ook hier zoveel schuttingen en hoge bomen omver te blazen, dat hij de diepste slaper de rust verstoorde en deze heil deed zoeken langs de weg die de Staat verder voerde in de ordening der maatschappelijke verhoudingen". Na zestig jaar wil ik enkele van deze omgewaaide bomen en schuttingen op ons vaderlandse erf nog even voor het voetlicht halen. Voor het eerst in onze geschiedenis hadden we in 1918 een R. Kath. kabinetsformateur gekregen in de persoon van Mgr. Nolens en die had de weg gebaand voor de eerste R. Kath. premier Jhr. Mr. Ruys de Beerenbrouck. Ook voor het eerst waren ,,Arbeid" on ,,Onderwijs" losgemaakt van ,,Binnenlandse Zaken", resp. onder leiding van Mr. Aalberse en Dr. De Visser. Aanvankelijk leek het kabinet nog geen erg radicale koers te varen; in de regeringsverklaring werd bv. gesteld, dat men het vrouwenkiesrecht nog geen urgente zaak vond. Maar de gebeurtenissen in Rusland en Duitsland en de onrust in eigen land maakten dat men ook hier de polsslag van de tijd ging voelen.

Troelstra Op maandag 11 november 1918 - precies de dag van de wapenstilstand kondigden Troelstra en Heykoop op een grote vergadering in Rotterdam aan, dat de arbeidende klasse de macht in handen zou nemen. Het gejuich van de massa, waaronder zich ook vele nieuwsgierigen bevonden, deed denken aan het geloof dat het wonder van Jericho waar bazuingeschal voldoende was gebleken om te overwinnen zich zou herhalen. De volgende dag sprak Troelstra in de Tweede Kamer in dezelfde geest. Maar het partijbestuur, geleid door Schaper en Vliegen, stond niet achter

hem, evenmin als het N. V. V. Ook het gerucht dat de regering niet meer kon rekenen op leger en politie bleek ongegrond. Een paar dagen later, toen Troelstra geestelijk was ingestort, kreeg Schaper de ondankbare taak de aftocht van leider en partij te dekken. Troelstra's gezag in het Parlement zou zich, naar hij zelf erkende, nooit meer herstellen maar voor de massa bleef hij tot zijn dood in 1930 de gewaardeerde leider. In de eerstvolgende maanden kwam een reeks sociale maatregelen tot stand.

Bavinck Op 9 mei 1919 aanvaardde de Tweede Kamer het initiatief-voorste! van de vrijzinnig-democraat Marchant om aan de vrouwen het algemeen kiesrecht te geven. De stemverhouding was 64 tegen 10; onder die tien bevonden zich enkele christelijk-historischen en een groep anti-revolutionairen onder aanvoering van mr. J. A. de Wilde. Woordvoerder van de A.R.-voorstemmers was C. Smeenk. In de eerste Kamer waren 34 voor- en 5 tegenstemmers: drie A.R. en 2 R.K. Hier verdedigde prof. dr. H. Bavinck het vrouwenkiesrecht o.a. met de motivering, dat de vrouw niet mocht worden uitgesloten enkel en alleen om het feit dat zij vrouw was. Mede door de genoemde versnelde polsslag had minister Aalberse de

•SfM;-.':-:^^^^^

De schrijver van dit artikel, de heer J. A. van Bennekom, werd geboren UI 1905. Van 1951 tot 1961 was de heer Van Bennekom kweekschooldi^ recteur te Middelburg. Lid van de Tweede Kamer voor de A.R.P. was hij van 1961 tot 1970 (fractiesecretaris). In die periode was hij tevens wethouder van Middelburg en voorzitter van de A.R.-fractie in de Prov. Staten van Zeeland?

wind heel wat meer mee dan zijn voorganger Talma vóór 1914. Zijn voorstel inzake de 45-urige werkweek ging er nu vlot door, terwijl Schapers voorstel tot een maximale werkdag van tien uur in zijn tijd nog geen schijn van kans had. Maar nu kon het niet op. Allemaal in 1919 werden de verbodsbepalingen voor vrouwenarbeid verscherpt, de grens voor toegestane kinderarbeid werd verhoogd van 12 naar 14 jaar: er kwam een Hooge Raad van Arbeid, de ouderdomsuitkering voor loonarbeiders boven 65 jaar werd verhoogd tot ƒ 3 , - per week voor ongehuwden en ƒ 5 , - per week voor gehuwden. Maar in dit eerste kabinet-Ruys hadden niet alle ministers de wind zo in de zeilen. We denken dan niet aan minister-De Visser die er in slaagde de onderwijswet van 1920 in veilige haven te brengen. Daarmee was een strijdpunt van tientallen jaren - de ge-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen