VU Magazine 1980 - pagina 83

llO magazine 37 Maar een duidelijke correlatie tussen werkloosheidscijfers en huwelijkscijfers is er zeker. Ook in de jaren "30 tijdens de krisis trad weer een daling van het aantal huwelijkscijfers op."" Prof. dr. Namenwirth voegt daar aan toe: ..Sinds 1974 verkeren we ook weer in een met recessie aangeduide periode. Maar daar veel mensen ongetrouwd gaan samenleven, is er weer moeilijk iets te zeggen over het verband tussen welvaart en trouwlustigheid. Mensen gaan ook later trouwen. Dat houdt meestal ook een uitstel van kinderen krijgen in. Dan krijg je later weer een opeenhoping van kinderen als gevolg van dat uitstel. Dat op zichzelf kan een dynamische grond vormen van die golfbeweging. Want twintig jaar na die geboortegolf ontstaat weer een nieuwe opeenhoping van kinderen. Een echo-effekt. Die onregelmatige demografische bewegingen hebben weer hun gevolgen voor de konsumentenuitgaven. En ook dat kan een impuls zijn voor een golfbeweging. Ik doceer ook in de Verenigde Staten en daar zag je na 1942 in tegenstelling met de rest van de wereld een buitengewone stijging van het kindertal. Daar zit meer dan één verklaring aan vast.

voor ons. Ten eerste de feitelijkheid van de golfbewegingen en ten tweede hun verklaring. Waar komen de ekonomische veranderingen vandaan? Zijn ze het gevolg van poiitiek-sociale ontwikkelingen of net andersom? Ik ben daar nog niet uit. We weten het niet. Ik veronderstel wél dat het geestesleven ook z"n golfbewegingen kent, maar dat die eerder een kwalijke invloed hebben op het ekonomisch gebeuren. Wanneer de ekonomische groei stagneert - zo blijkt uit mijn onderzoekingen in de V.S., Duitsland, Engeland en Frankrijk - dan worden de mensen zeer parochiaal. Wanneer het nodig is dat men vernieuwend bezig is, juist om uit de problemen te geraken, dan doet men het juist niet. De vernieuwing treedt pas in. althans het denken daarover, wanneer de ekonomie alweer opbloeit. Dan gaat men zich alsnog zorgen maken over zaken die al achter de rug liggen. Wanneer de ekonomie op z'n gat ligt, kijken de mensen niet om zich heen. willen niet horen over de toe-

Verwachtingen De vraag dringt zich dus op hoe een krisisbeeld eruit ziet. Ook dat wil de werkgroep systematisch nagaan, zowel voor vroeger (het tijdperk 1873-1896, een internationale krisisperiode, ook in ons land. Zie de beweging rond Domela Nieuwenhuis, het zich tegen elkaar afzetten van de kleine luyden en arbeidersbeweging, ontwikkelingen in het agrarische noorden) als voor aktuele problemen, om alzo een versmalde, eenzijdige technologische of ekonomische benadering te voorkomen. - In hoeverre beïnvloedt het overheidsingrijpen en het geheel van kollektieve voorzieningen de golfbewegingen ?

In de eerste plaats het huwelijksuitstel als gevolg van de crisis in de jaren dertig. Ten tweede door de oorlogssituatie: veel mannen waren weg met als gevolg een uitstel van kinderen. Ten derde: een op zichzelf staande toeneming van het percentage trouwenden.'"

De kip of het ei Ongetrouwd blijven was, zeker in de vorige eeuw, nog heel gewoon. Uit de romanliteratuur kennen we wel die families, waarin altijd een flink aantal ongetrouwde ooms en tantes rondliep. In het ekonomisch gebeuren, maar niet alleen daar, zijn een groot aantal verschillende bewegingen waar te nemen. Allereerst: de groei. In tal van kapitalistische en niet-kapitalistische landen is sinds de industriële revolutie de ekonomie gegroeid. Daarboven zit misschien nog een golfbeweging. Het is methodologisch een groot probleem de verschillende bewegingen vast te stellen. Heb je er één fout, dan heeft dat desastreuze gevolgen .voor je volgende waarnemingen. Prof. Namenwirth: ,,Er zijn dus twee probleemgebieden

juktuurverschillen. Het begrip ,,konjunktuur" ging fungeren en niet alleen in de ekonomie maar veel breder, na enkele jaren van een lakonieke houding t.o.v. de stagnerende groei kreeg men tóch oog voor de niet-ekonomische begeleidingsverschijnselen: verschuivingen in de kriminaliteit, de verharding van politieke opvattingen, de afremming van verdraagzaamheid, en dergelijke."

Prof, dr. J. B. D. Derksen

komst, terwijl het om uit de put te komen nu juist nodig zou zijn. Zo'n apathische houding versterkt wellicht de recessie." Voor de sociale wetenschappen is het dus een belangrijke vraag of sociale veranderingen een gevolg of een oorzaak van de ekonomische schommetngen zijn, of wellicht elkaar oproepen en beïnvloeden. Van Roon: ,,Het onderzoek naar lange golven is dus een hulpmiddel om maatschappelijke veranderingsprocessen op te sporen. In tijden van hoogkonjunktuur valt op hoe men de ontwikkelingen lineair traceert. Juist vanaf 1974-75, toen de konjunktuur omsloeg zag je dat men veel meer gevoel kreeg voor de reperkussies van die kon-

Prof. Derksen: ,,Op korte termijn is die invloed er zeer zeker. Op langere termijn moet je heel voorzichtig zijn met conclusies. Bij voorbeeld het met vervroegd pensioen sturen van werknemers. Dat helpt wel iets, maar de invloed is marginaal. De betekenis daarvan moet niet overschat worden. Prof. Namenwirth: ,,Daarentegen worden andere maatregelen weer onderschat. De konsekwenties van maatregelen worden vaak pas veel later gezien. Het vervroegd pensioneren kan verwachtingen scheppen bij het jonge kader over promotiekansen, die wellicht niet ingelost kunnen worden. Ongewisheid en verwachtingen over de toekomst op grond van het heden, dus moeilijk voorspelbaar, brengen mensen tot beslissingen die later verkeerd voorspeld kunnen blijken te zijn. Maar die beslissingen - al dan niet terecht genomen - kunnen op zich weer een impuls zijn voor nieuwe golfbewegingen. In het ekonomisch leven zie je dat op het gebied van investeringen, in het persoonlijk leven bij de beslissing over het kindertal. Vermoedelijk is het langegolfver-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen