VU Magazine 1980 - pagina 183

MJ magame 5

Mensenrechten in de Sowjet-context

,, Wij eisen onmiddellijke en onvoorwaardelijke erkenning door de wet van vrijheid van vergadering en persvrijheid, alsmede een amnestie voor alle ,,politieke" gevangenen en sectariërs. Zolang dit niet is gebeurd zullen alle woorden over tolerantie en religieuze vrijheid een ellendig spel en een onfatsoenlijke leugen blijven. Zolang geen vrijheid van vergadering, vrijheid van expressie en persvrijheid is afgekondigd zal de schandelijke Russische inquisitie niet verdwijnen die het belijden van onofficiële religie, onofficiële meningen en onofficiële doctrines vervolgt. Weg met de censuur"! Ideologie als een samenhangend geheel van beelden en principes vertoont als zodanig een Januskop-achtig karakter. Kunnen besluitvormers er enerzijds regels aan ontlenen bij het formuleren en uitvoeren van hun beleid en het {her)verdelen van macht en invloed, anderzijds kunnen zij deze regels rationaliserend manipuleren om toch tot de door hen gewenste resultaten te komen bij beide activiteiten. Het opperen van deze dialectische wijsheid is zeker niet van belang ontbloot bij de volgende opmerkingen over de nagestreefde positie van de Sovjet-ideologie in de USSR. Twee claims kunnen te dien aanzien worden onderscheiden: een monistische en een monopolistische. Bij de eerste claim gaat het om het niet tolereren van het uitdragen van alternatieve ideologische opvattingen door Sovjet-burgers, hoewel dezen niet de Sovjet-ideologie zelf behoeven aan te hangen. Bij de tweede claim vervalt ook de laatste mogelijkheid. De nieuwe Grondwet van 1977 onderstreept nog eens dat ook het huidige leiderschap in de geproclameerde ,,socialistische democratie" een monistische claim wil toekennen aan de Sovjetideologie. Dit heeft als noodzakelijke consequentie dat van vrijheid van expressie in de Sovjet-Unie geen sprake kan zijn. Voor de volledigheid: in de verwachte toekomstige communistische maatschappij zal ook de monopolistische claim kunnen worden gerealiseerd. Met de constructie van de

nieuwe mens vormt meningsvrijheid dan zelf geen probleem meer: deze mens heeft immers geen behoefte meer om verkeerd te denken. Toekenning van een monistische positie aan het Marxisme-Leninisme in de Sovjet-Unie komt in de Constitutie allereerst tot uitdrukking in Artikel 6, waar de Communistische Partij tot leidende en sturende kracht van de Sovjet-maatschappij en de keur van haar politieke systeem, van alle Staats- en publieke organisaties wordt verklaard, terwijl tegelijkertijd de partij, gewapend met het Marxisme-Leninisme ,,de algemene vooruitzichten in de maatschappijontwikkeling en de koers van de binnen- en buitenlandse politiek van de USSR bepaalt". Voorts wordt bij de behandeling van de fundamentele rechten en vrijheden van de burgers van de USSR in het algemeen gesteld dat deze ,,niet de belangen van de maatschappij of de Staat mogen schaden'', hetgeen in het gegeven Sovjet-systeem ter uiteindelijke beoordeling staat van het partijleiderschap. Tenslotte wordt dan nog bij de opsomming van de specifieke vrijheden, bijvoorbeeld ten aanzien van wetenschappelijke technische en artistieke werkzaamheden (Art. 47), vrijheid van het woord, vrijheid van drukpers en van vergadering, bijeenkomsten, straatoptochten en demonstraties (Art. 50) van het recht zich in publieke organisaties te verenigen (art. 51) de clausules ,,in overeenstemming met de doelen van de op-

bouw van het communisme" of ,,/'« overeenstemming met de belangen van het volk en ten einde het socialistische systeem te versterken en te ontwikkelen '' gehantee rd. Deze worden in de Sovjet-praktijk niet opgevat als verklarende clausules, maar als beperkende clausules. Alles wat niet hiermede in overeenstemming geacht wordt, is verboden. Het toekennen van een monistische positie aan de Sovjet-ideologie vereist een intensieve controle over alle communicatie, zowel binnenlandse als grensoverschrijdende. Een dergelijke controle impliceert echter enorme inspanningen: alle binnenlandse bronnen dienen afhankelijk van partij en staat gemaakt te worden, terwijl niet geautoriseerde bronnen bestreden worden, bovendien dienen alle uilgaande boodschappen met mogelijk ongewenste informatie in hun kanalen op weg naar de audiences en ook die audiences zelf tot doel van de controle activiteiten gemaakt te worden. Velen zullen eerder geneigd zijn het boven deze paragraaf weergegeven citaat op te vatten als een recent citaat van een Sovjet-dissident dan het toe te schrijven aan Lenin, van wie dit afkomstig is. Helaas schreef Lenin deze woorden in 1903, terwijl hijzelf prompt na de Octoberrevolutie in 1917 zijn handtekening zette onder het Persdecreet, dat het sluiten van alle ongewenste kranten bevestigde. Zoals de populaire aanduiding voor de veiligheidsdienst altijd Tsgeka gebleven is, zo is Glavit altijd de populaire aanduiding gebleven voor de in 1922 gecreëerde censuurorganisatie. welke veranderingen er ook werden aangebracht in organisatie opbouw of officiële titelatuur. Ondanks ontkenningen van het bestaan van censuur in de Sovjet-Unie door Sovjet-woordvoerders (zelfs een verwijzing naar Glavit is op zichzelf een schending van censuurregels), schatte een voormalig Sovjet-joumalist en uitgever van een wetenschappelijk Sovjet-tijdschrift het aantal censors na de Sovjet-Unie op meer dan 70.000. Volgens hem werken de censors op basis van een Index met driehonderd dichtbedrukte pagina's. Deze index bevat onderwerpen als informatie over natuurrampen en andere catastrofes, de levensstandaard in de USSR en daarbuiten (bijvoorbeeld gegevens over de inkomens en voorrechten van ambtenaren en Partijleden, prijsstijgingen of voedseltekorten in de Sovjet-Unie, of toegenomen welvaart van niet-socialistische lan-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen