VU Magazine 1981 - pagina 125

voeten van Christus te brengen". Vooral in de jaren dertig was het deputaatschap erg aktief. Het was de tijd waarin grote manifestaties in Amsterdam werden georganiseerd. De joden kwamen daar inderdaad op af, zij het echter niet zozeer om „bekeerd" te worden dan wel om van hun gramschap blijk te geven. Daarnaast kregen alle joden vanaf 1917 ,,De Messiasbode" uit naam van de gereformeerden toegezonden, dat na de oorlog ,,Licht en Leven" ging heten. De waardering ervoor was gering: velen stuurden hun bode met gezwinde spoed en bekrast met opmerkingen terug. Zending was een gehaat woord bij de joden. In 1960 werd de naam dan ook gewijzigd, 't Werd ,,Evangelieverkondiging onder Israël". Daaruit was in ieder geval het verafschuwde woord zending verdwenen. Begin jaren zeventig ging het weer een stapje verder: ,,Evangelie en Israël" en in 1978 besloot de synode de naam ,,Kerl< en Israël" in te voeren om daarmee hopelijk alle wrevels aan joodse kant weg te nemen. Den Heyer: ,,Zo zien we het beeld van een behoorlijk scherpe verhouding tussen joden en christenen, waarin vooral na de Tweede Wereldoorlog langzaam maar zeker verandering optreeedt, mede omdat werd ingezien dat het anti-semitisme van Nazi-Duitsland niet geheel los te denken was van een lang stuk christelijke geschiedenis van anti-semitisme. Hitler zelf kwam daar ook rond voor uit. Tegen protesterende bisschoppen verklaarde hij dat hij slechts uitvoerde waarvoor al heel lang, mede door toedoen van de Kerk, een klimaat was geschapen. Na de

,,Umdenkennach Auschwitz" oorlog ging een oproep tot bekering van joden dan ook steeds genanter klinken. ,,Umdenken nach Auschwitz" noemde de biograaf van Bonhoefferdat." Ook van joodse kant groeide meer openheid. Het is Den Heyer opgevallen dat de joden eeuwenlang amper een pen over Jezus op papier kregen, of het was in termen van verachting. Maar eind vorige eeuw groeide iets van een doorbraak, op gang gebracht door het baanbrekende wetenschappelijk onderzoek in beide kampen, waardoor christelijke theologen gingen ontdekken ,,dat Jezus een jood was" (Wellhausen). En aan joodse zijde schreef Josef Klausner in de jaren twintig een boek over Jezus in hedendaags Hebreeuws waarin ook hij tot de slotsom kwam dat Jezus als jood gezien moest worden. De joodse geleerde Martin Buber noemde Jezus ,,m;/n öroeder". Na de Tweede Wereldoorlog trekt vooral het belangrijke werk van David Plusser de aandacht, van wie wordt gezegd dat hij

VU-Maga2ine10 (1981)3 (maart)

dat wij dat zeggen? Is de wereld er beslissend door veranderd? Nee. En dan ontdek je dat wij beiden een godsdienst-nog-inverwachting zijn. Dat bindt geweldig. Beiden kijken wij ergens naar uit, naar het messiaanse rijk, het Koninkrijk Gods. Beiden kijken wij naar voren. Als er ergens een aanknopingspunt voor een gesprek is, dan daar. Ik denk dat wat wij in de jaren zestig herontdekt hebben aan hoop en verwachting en hun relatie tot de maatschappij, verbonden is met het joodse denken zoals dat al veel langer bestond. Voor joden is het messiaanse rijk altijd al aards geweest. De grote vraag is dan wat Jezus in dat geheel betekent. Het zal lastig zijn dat ooit nog eens precies onder woorden te brengen. In ieder geval is door hem het evangelie naar de heidenen gegaan, waardoor wij er nu over praten." Historisch gezien heeft die verkondiging aan heidenen het breukpunt met de joodse' godsdienst gevormd. ,,ln het Nieuwe Testament worstelde men al met de vraag in hoeverre je nog bij het jodendom hoorde. In die samenhang kun je ook wel anti-semitische trekjes in het Nieuwe Testament ontwaren en zelfs verklaren, ledere groep die een bewustwording van eigen identiteit meemaakt gaat zich afzetten tegen de groep waaruit hij stamt. Er ontstaan in het prille christendom heftige spanningen rond de vraag wat het betekent wanneer een heiden christen wordt. In het Nieuwe Testament is dat fraai verbeeld in de figuren van Jakobus enerzijds en Paulus anderzijds, met Petrus daar ergens tussenin. De laatste meer weet van Jezus dan vele christenen. Den Heyer kan niet helemaal verklaren waardoor nu van joodse kant die openheid is gegroeid. Wellicht heeft het iets te maken met de toegenomen zelfbewustwording. Feit is dat sinds 1948, jaar van de stichting van de staat Israël, er meer boeken van joden over Jezus zijn geschreven dan in alle eeuwen daarvoor. Toch weet Den Heyer dat tal van joden nog lang niet zover zijn; een grote groep wil er niets van weten. Hij denkt dat dat wel eens kan komen doordat veel christenen met ,,gesprek" ten diepste toch nog steeds ,,zending" bedoelen. ,,Als je een echt gesprek met de joden wilt over de diepste dingen, dan krijg je als christen met enorme vragen te maken. Vragen over Jezus, want daarom gaat het je als christen uiteindelijk. Zo'n uitspraak van Wellhausen (Jezus was geen christen maar een jood) prikkelt en daagt uit tot dieper nadenken over de vraag wie Jezus was. Als wij zeggen: ,,Hij was de messias", wat bedoelen wij daar dan mee? Wat betekent het voor de wereld

,,We zijn beiden een godsdienst in verwachting"

Is,,gesprek" nog steeds,,zending"? boet daardoor ook steeds meer aan invloed in. Petrus twijfelt, weet het allemaal niet zo goed. Is het nieuwe geloof een joods-messiaanse sekte, moetje je als christen aan de joodse leefregels binden? Paulus komt met oplossingen in de trant van: nee, dat hoeft niet, op een paar dingen na. Daarna zie je een problematische verwijdering groeien. De joden-christenen in Israël vervreemden van de heiden-christenen. Ze bestonden nog zo'n twee eeuwen (de Ebionieten), maar ze vielen tussen wal en schip, tussen kerk en synagoge in. Voor hen was Jezus een profeet van het messiaanse rijk. Ze geloofden niet in een maagdelijke geboorte. Ze zagen hem als een hervormer, een Mozesachtige figuur. Je ziet die groep ten onder gaan in het geweldige sukses van het christendom onder de heidenen, en anderzijds bezwijken in de joodse identiteitskrisis die het gevolg was van de mislukte joodse revolutie tegen de Romeinen (in de jaren 66-73). Die krisis mondde uit in de ,,alleenheerschappij" van

115

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen