VU Magazine 1981 - pagina 376

Maar voor hij de vruchten van zijn arbeid kon plukken, keerde president Hindenburg zich tegen hem. Op30 mei 1932 diende hij zijn ontslag in, Brünings opvolger als kanselier, Franz von Papen (1879-1969), zette het werkgelegenheidsprogramma van Brüning voort en voegde daar nieuwe stimulerende maatregelen aan toe Belastingverlichting werd gegeven door bij betaling van onder andere grondbelasting en omzetbelasting zgn. belastingtegoedbonnen te verstrekken, die in latere jaren gebruikt konden worden om bepaalde belastingen gedeeltelijk te voldoen. Het betrof dus in wezen een toekomstige belastingverlichting, maar de ontvangers konden hun tegoedbonnen verhandelen en op die manier contant geld krijgen Soortgelijke bonnen werden aan ondernemers verstrekt als zij meer werknemers in dienst namen (ook al zou dat gepaard gaan met arbeidstijdverkorting) en verdergaande plannen waren in voorbereiding. Er was nog wei niet zoveel gedaan door de regenng, maar het feit dat er stimulerende maatregelen in plaats van verdere deflatoire maatregelen werden genomen, alsmede de stopzetting van de herstelbetalingen zorgde al voor enige klimaatverandering in de economie De werkloosheid begon al iets te daler Hitlers NSDAP, die bij de verkiezingen van 31 juli 1932 230 zetels in de Rijksdag gekregen had. viel bij de verkiezingen van 6 november terug op 196 zetels. Het bewind van Von Papen was echter een kort leven beschoren Als gevolg van gekonkel van generaal Kurt von Schleicher (1882-1934), die eerst Hindenburg in het oor gefluisterd had Brüning eruit te gooien, vloog nu Von Papen eruit. Op 2 december 1932 werd Von Schleicher kanselier Hij ging verder met de reeds bestaande stimulerende maatregelen en kon met de Reichsbank de financiering van additionele overheidsuitgaven ten behoeve van bewapening en openbare werken regelen. Veel heeft Von Schleicher niet kunnen doen. Von Papen, die dacht Hitler onschadelijk te kunnen maken, bereikte bij Hindenburg dat deze op 30 januari 1933 Hitler tot kanselier benoemde, met Von Papen als vice-kanselier. Het duurde niet lang voordat de Nazi's alle macht gegrepen hadden. Het eerste concentratiekamp, bij Dachau, functioneerde al binnen twee maanden. Von Papen mocht in 1934 gezant in Wenen worden, Von Schleicher werd in 1934 door de SS vermoord en Brüning emigreerde op tijd naar de Verenigde Staten

De Duitse economie onder Hitter De Nazi's hadden in de oppositie altijd aangedrongen op maatregelen ter bevordering van de werkgelegenheid Toen zij aan de macht kwamen, hebben zij die ook in een omvangrijker mate dan hun voorgangers genomen. De stimulerende maatregelen bestonden uit verlaging van bepaalde belastingen, subsidies en overheidsbestedingen. De belastingtegoedbonnen (Steuergutscheine) die door de regering Von Papen waren geïntroduceerd, werden nog tot eind september 1933 verstrekt De eigen inbreng van de Nazi's was vooral afkomstig van F. Reinhardt, staatssecretaris van financiën in het Derde Rijk. Hij stimuleerde de vraag naar nieuwe 342

auto s door de motorrijtuigenbelasting voor alle : auto's, die na 31 maart 1933 voor het eerst toegelaten : werden, af te schaffen. Voor investeringen in gebou- ;; wen en machines alsmede voor reparaties werden ; belastingvoordelen gegeven, de wel zeer door de ' depressie getroffen agrarische sector kreeg verlich- ' ting van grondbelasting en omzetbelasting. '. Voor de emancipatie van de vrouw voelden de Nazi s weinig. Haar plaats was bij Küche, Kinder en. des- '. noods, Kirche. In overeenstemming daarmee was het : beleid van de regenng om het aanbod van vrouwen ; op de arbeidsmarkt te verminderen. Wie trouwde kon ; een renteloze lening van RM 500 tot RM 800 krijgen. ; in de vorm van waardebonnen die recht op goederen ; gaven (zodat men gedwongen werd goederen te ' kopen in plaats van te sparen, wat de werkgelegen- ' heid weer stimuleerde). De lening moest met 1 % per I maand terugbetaald worden, maar bij de geboorte : van een kind verviel een vierde van de schuld : De vraag naar vrouwelijke arbeidskrachten werd in : de door de Nazi's gewenste richting gestimuleerc door voor huishoudelijke hulp kinderbijslag te geven ; Dat hielp wel: gedurende het jaar 1933 steeg het [ aantal huishoudelijke hulpen met ongeveer 100.000. • Daarnaast werden op grote schaal openbare werken ' aangevat, met name de reparatie van wegen, de '. bouw van autosnelwegen en de modernisering van ; de spoorwegen. : Opdrachten gingen gepaard met bepalingen die e!"- ; voor moesten zorgen dat zoveel mogelijk mensen ; aan werkgeholpen werden. Aan al deze stimulerende ; maatregelen werd in 1933 en 1934 goed RM 5 miljard • uitgegeven, ongeveer 4 % van het nationale inko- • men '. Het herstel van de werkgelegenheid dat at aan de : gang was, ging in een versneld tempo voort. Eind : 1933 was de werkloosheid al met ongeveer Va, van ; ongeveer 6 miljoen tot ongeveer 4 miljoen, afgeno- ; men. Ze daalde verden i In maart 1935 kondigde Hitler openlijk aan de beper- • kingen die de vrede van Versailles aan de Duitse ' militaire kracht oplegde, naast zich neer te leggen '. De toen ingevoerde dienstplicht deed uiteraard ooi": " de werkloosheid afnemen. Voorts werd de in 193^ l ingevoerde vrijwillige arbeidsdienst in juni 1935 om- ; gezet in de Reichsarbeitsdienst, waar iedere jonge ; man 6 maanden zonder betaling harde lichamelijke • arbeid moest verrichten, mede als voorbereiding op • de militaire dienst (en uiteraard ideologische indoe- ' trinatie onderging; '. Het uitdijende overheidsapparaat slokte eveneens ; steeds meer mensen op. Vanaf 1936 was er zelfs een : voortdurend tekort op de arbeidsmarkt, in die zin dat ; openstaande vacatures bij de geldende loonvoeten : niet meer vervuld werden. Het kwam zo ver dat de ; overheid maatregelen moest nemen om de beschik- ; bare arbeid te verdelen over de verschillende be- •' drijfstakken. Getrouwde vrouwen werden nu aange- ' spoord om weer te gaan werken, evenals mannen die '. vanwege hun leeftijd al met werken waren opgehou- .1 den. Meisjes kregen in 1935 een sociale dienstplicht ; van een jaar opgelegd : Militaire uitgaven speelden niet de hoofdrol bij he^ i economisch herstel dat in 1933 plaatsvond. Ze gin- ; gen later wel een steeds groter deel van het nationale • inkomen in beslag nemen, maar concurreerden toen ' om de schaars geworden arbeid en andere produk- ', tiefactoren met andere bestedingscategorieen. In I 1933 besloegen ze ongeveer 3 % van het nationale [ inkomen (evenveel als nu in Nederland). Ze liepen ; daarna op tot 6 % in 1934, 8 % in 1935, 13 % in 1936 • vu-Magazine 10 (1981) 9 (oktober

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen