VU Magazine 1981 - pagina 238

leggen. Het beeld dat Amerikanen niet met atoombommen durven gooien kun je na Hirosjima en Nagasaki en na tientallen keren dreigen met atoomgeweld, met een strategie tot het voerbaar maken van een atoomoorlog in Europa, niet meer volhouden." Werkelijkheid en beeld veranderen elkaar voortdurend, ook al zijn velen geneigd te denken dat dat niet zo is. In Weckes opinie-onderzoek werd de vraag gesteld of de mensen hun vijandbeeld van de Russen zouden veranderen als ze de beschikking zouden krijgen over nieuwe kennis of informatie over de Sovjet-Unie. ,,Neen", antwoordde de helft. ,,Een beetje", zei 35 procent. Dat vijandbeelden wel degelijk veranderen liet Wecke zien aan de hand van twee citaten. De Amerikaanse president Truman (1945-1953), schreef in zijn memoires: ,,De demagogen, de getikten, de beroepspatriotten hadden de tijd van hun leven (in de koude oorlog) terwijl ze het Amerikaanse volk een angst-komplex bezorgden. Veel oprechte mensen geloofden daadwerkelijk dat we het onmiddellijke gevaar liepen door de kommunisten onder de voet te worden gelopen. En dat onze regering in Washington wemelde van de kommunisten. Deze kampagne ging zover dat het er op leek dat niemand veilig was voor een aanval. Dit was de tragedie en schande van onze tijd." Generaal Mac Arthur, de bevelhebber van de VN-troepen in de Koreaanse oorlog, maar teruggeroepen door Truman omdat hij ook Chinese bases in Mandsjoerije wilde bombarderen en openlijk van zijn alternatieve mening blijk gaf, zag de zaak achteraf weer anders. ,,Onze regering heeft ons in een toestand van permamente angst gehouden, heeft ons opgezweept tot een voortdurende paniek waarin de vlam van ons patriottisch gevoel werd aangewakkerd met de kreet dat de natie met de ondergang werd bedreigd. Er is altijd wel een nationaal gevaar geweest of een monsterachtige buitenlandse macht die ons zou verzwelgen als we ons niet blindelings achter de regering

schaarden en de exorbitante fondsen opbrachten die geëist werden. Toch hebben deze rampen als we erop terugzien nooit plaats gehad en lijken nimmer enige realiteit te hebben bezeten." Vijandbeelden zijn dan ook vluchtiger dan we denken, aldus Wecke. ,,Ze staan kennelijk open voor verandering. In overgangssituaties, bij voorbeeld in de tijd dat in Nederland het Duitse vijandbeeld verdween en het Sovjetrussische daarvoor in de plaats kwam, kun je niet zeggen dat de Nederlanders op dat ogenblik allemaal zo'n vooroordeelachtig vijandbeeld van de Duitsers hadden. Dat neemt niet weg dat uit opinieonderzoeken valt op te maken dat het vijandbeeld van de Russen een zekere permanen-

j i

t

_.

/

V<b

JJ

. h v^

1

tie vertoont. Weliswaar zijn sommige karakteristieken min of meer wisselend, maar het vijandbeeld is toch wel steeds aanwezig." Vijandbeelden vormen het spiegelbeeld van de eigen samenleving, ,,een stuk anti-ideologie dat niet helemaal van de eigen ideologie gescheiden kan worden." Het uit zich vaak in redeneringen als: het nationaal-socialisme was totalitair, de kommunisten hebben ook totalitaire staten, : dus kommunisme is hetzelfde als nationaal-socialisme. Wat zijn nu de gevolgen van een vijandbeeld? Wecke: ,,Het gevolg is wat men noemt selektieve waarneming, in die zin dat men bepaalde dingen wel en andere dingen niet ziet. Dit kan zo ver gaan dat men niet in staat is de werkelijkheid überhaupt nog te zien. Erger nog: dat men de eigen werkelijkheid voor die van de vijand gaat aanzien." Hij illustreert dat men een onthullend voorbeeld: op een bijeenkomst van Youth For Christ in de Verenigde Staten legde een onderzoekgroep de deelnemers een ,,pamflet" voor dat in werkelijkheid de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring was, een van kalvinistische geest doortrokken werkstukje uit 1776 waarin een aantal demokratische grondrechten wordt opgesomd. Bijna eenderde van de aanwezigen schrok nogal van dit pamflet: dit kon niet anders dan een stuk uit een boek van Lenin zijn! vu-Magazine

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen