VU Magazine 1981 - pagina 153

herstel van Nederlands gezag in Indië. Hij zag de onafhankelijkheid als een onontkoombaar gegeven en hij wilde er op die basis het maximum uithalen voor het Nederlandse bedrijfsleven Dat kon, volgens hem, alleen door samenwerking met de VS. En van die gedachte wist hij in '46 Gerretson te overtuigen. Weijer doet nadien met mee aan Rijkseenheid; veel later, in de Nieuw Guinea-kwestie komen we hem tegen in de groep-Rijkens.

Het „economie empire J J Wat wilden de Verenigde Staten? Op 26 juli '46 krijgt het pas geïnstalleerde kabinetBeet daarover nog eens een uiteenzetting van de Nederlandse ambassadeur in de VS dr. A. Loudon. De Amerikanen, evenals de Engelsen menen dat de tijd van de zgn.,,political empires" voorbij is. Zij zien nu de opkomst van het zgn. „economie empire". „Men zal in Amerika zeker een goed begrip vinden, tonen wanneer Nederland eenzelfde doel in Nederlands-lndië nastreeft". En daarom wordt een akkoord met de Republiek aanbevolen. En waarom zo moeilijk doen over Soekarno? In de Phitipijnen hebben de Amerikanen toch ook een collaborateur als Roxas geduld? In Batavia vat Van. Mooks rechterhand Koets op 23 augustus '46 nog eens kernachtig samen wat volgens de Amerikaanse consul-generaal Foote het Amerikaanse standpunt is in het Indonesische vraagstuk: „business, business, business". Het zijn gedachten, die niet onbekend blijken bij Gerretson en Weijer, Welter en Gerbrandy.

Nota In diezelfde periode, zomer en najaar 1946 zetten zij diverse nota's op papier over de toekomst van het Nederlandse bedrijfsleven. Een nota valt op door de opmerkelijke uitspraken. Het auteurschap staat niet geheel vast. Gezien de stijl en betoogtrant was Gerretson de schrijver, terwijl veel ideeën van Weijer weergegeven werden. De nota heette treffend:

vu-Magazine 10 (1981) 4 (april)

„Memorandum betreffende de bescherming der Ned. Indische Ondernemersbelangen." In het memorandum werd gesteld dat de ondernemers zich na de oorlog loyaal bij de beslissingen van de regering hadden neergelegd, omdat ze erop rekenden dat de staatkundige ontwikkeling zo zou zijn, dat Indië een zelfbesturend deel van het Koninkrijk zou worden. Het opperbestuur zou in Nederland liggen en Nederland zou invloed hebben ten aanzien van de positie vein het Westerse bedrijf. De vraag werd gesteld of die houding nog vol gehouden kon worden. Er werden drie mogelijke stelsels beschreven: 1. Het stelsel van „Verantwoordelijkheid met Voordeien" Dit was het stelsel zoals het onder de Nederlanders was geweest. „Dit stelsel heeft echter afgedaan; niet omdat het ondeugdelijk is bevonden maar omdat het nu eenmaal strijdig is met de ideologie van den tijd en niet langer geduld wordt door de groote mogendheden, die zich van die ideologie t>edienen, om hun eigen belangen te bevorderen." 2. Het (Amerikaanse) stelsel van „Voordelen zonder Verantwoordelijkheid"; men geeft politieke onafhankelijkheid „om ze echter daarna economisch door handelsverdragen des te vaster aan zich te binden." Uit de volgende constatering spreekt Toekomstvisie: „Deze binding lukt gemakkelijker, omdat deze landen den sociologischen grondslag voor echte democratie ontberen, en de democratische instellingen in de praktijk ontaarden tot de heerschappij van een kleine coterie van uiterlijk verwesterlijkte intellectueelen, zoo niet tot een militaire dictatuur." „Ook hier zal het resultaat zijn een verwaarloozing van de groote massa en een kleine, corrupte l}ovenlaag, die de westerling speelt, althans in het uiterlijke. In een dergelijk Indonesië heeft het Amerikaansche kapitaal vrij spel." In deze situatie zou het Nederlandse bedrijfsleven samenwerking met de Amerikanen moeten zoeken om zo de onmisbare politieke dekking te krijgen die voor investeringen nodig is, alsmede de financieringsmiddelen voor reconstructie van het Nederlands-Indische bedrijfsleven.

139

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen