VU Magazine 1983 - pagina 100

'81 '85 '«4 < ' ?S 'S^

lossingen worden tegenwoordig gepresenteerd door de regering, de overheidsinstellingen, de politieke partijen, de vakbonden, de werkgeversorganisaties, enz. Een groot aantal economen, zowei binnen als buiten deze organen, levert een bijdrage aan deze discussie. Het menselijk streven naar welvaart, in de betekenis van het verminderen van de schaarste, dat wil zeggen de spanning tussen enerzijds de behoeften en anderzijds de middelen om deze behoeften te bevredigen, is immers datgene waarmee economen zich in essentie bezighouden! Het zijn daarom vooral economen die — om deze fundamentele problemen te helpen oplossen — allerlei voorstellen bedenken, bestuderen, bespreken, crftiseren, verbeteren of geheel of gedeeltelijk aanvaarden of verwerpen. Het is voor de economische plannenmakers, ondanks de economische depressie, gewoon een tijd van hoogconjunctuur! Maar bij veel niet-economen moet deze discussie wel eens de indruk wekken van een moderne Babylonische spraakverwarring. Als christenen zich nu enige helderheid in deze nogal tamelijk verwarrende discussie willen verschaffen, doen zij er naar mijn mening goed aan zich de volgende twee vragen te stellen: vanuit welk ethisch gezichtspunt dienen al deze voorstellen te worden bezien? en, gegeven dit ethische gezichtspunt, in welke richting dient een oplossing van deze fundamentele problemen te worden gezocht? Afgezien van de discussies van meer technische aard, waarop ik in dit korte artikel niet verder kan ingaan, maar waarachter uiteraard wel allerlei ethisch-gekleurde visies op de mens

90

en de samenleving schuilgaan, zijn er vooral twee dingen die opvallen bij de bestudering van de verschillende voorstellen om voor de thans bestaande fundamentele problemen een oplossing te vinden. Ten eerste valt op dat bijna al deze voorstellen uitgaan van de gedachte dat een herstel van de groei van het nationale inkomen, dat wil zeggen datgene wat allen te zamen in een land verdienen, noodzakelijk is voor de oplossing van de fundamentele problemen. In de tweede plaats is opvallend dat er tussen bedoelde voorstellen allerlei grote en kleine verschillen bestaan over de manier waarop de groei van het nationale inkomen weer moet worden hersteld. Zo leggen sommige voorstellen sterk de nadruk op het stimuleren van de uitvoer, andere op het stimuleren van de investeringen, weer andere op het terugdringen van de uitgaven van de overheid en nog weer andere op een meer flexibele werking van de verschillende markten, met name van de arbeidsmarkt. Bijna al deze voorstellingen gaan uit van de gedachte dat als en wanneer de groei van het nationale inkomen weer toeneemt, de fundamentele vraagstukken vrijwel allemaal min of meer kunnen worden opgelost. Immers, de werkloosheid neemt dan vanzelf af, de nog aanwezige armoede

Voor economische plannenmakers is het, ondanks de economische depressie, een tijd van hoogconjunctuur!

in Nederland en vooral de verschrikkelijke armoede in grote delen van de derde wereld kunnen gemakkelijker worden bestreden, het natuurlijke milieu kan veel beter worden beschermd en de grote financiële tekorten van de overheid verdwijnen. Kortom: een herstel van de economische groei leidt — via een vergroting van de beschikbare middelen — in deze zienswijze automatisch tot een verbetering van de verhouding tussen enerzijds de menselijke behoeften en anderzijds de middelen om in deze behoeften te voorzien, zodat de welvaart weer kan toenemen. Dit herstel van de economische groei leidt uiteraard alleen tot een toeneming van de welvaart als'de menselijke behoeften, ten gevolge van de economische groei, niet sterker stijgen dan de middelen om in deze behoeften te voorzien, want in dat geval neemt de welvaart immers juist af! Beziet men deze ,,oplossing" van het welvaartsvraagstuk echter vanuit het ethische gezichtspunt van verantwoord menselijk handelen, dan ontstaat er bij sommige economen, waarbij ik mij aansluit, evenwel ernstige twijfel of dit nu wel een ethisch-aanvaardbare oplossing is voor landen, zoals bij voorbeeld Nedertand, die worden gekenmerkt door een hoge welstand, dat is een hoog gemiddeld bestedingsniveau van goederen en diensten per hoofd van de bevolking. Immers, verdergaande economische groei heeft als consequentie dat de menselijke arbeid, die in deze visie feitelijk niets meer kan zijn dan een kostenfactor in het produktieproces, door onder andere een toenemende automatisering hoe langer hoe meer zal worden vervangen door,,kapitaalgoederen". Hierdoor vermindert niet alleen voortdurend de mogelijkheid tot het verrichten van (betaalde) menselijke arbeid, terwijl de behoefte daaraan onverkort blijft bestaan, maar veelal ook de kwaliteit van deze arbeid, zoals de mogelijkheid tot het uitoefenen van" vakmanschap en de daarmee samenhangende bevrediging. Anders gezegd: deze door de technische ontwikkeling voortgestuwde economische groei kan, in navolging van de econoom H. M. de Lange, worden omschreven ais „mensverslindend". Het is bovendien niet erg aannemelijk dat verdergaande economische groei van de rijke landen, waaronder dus ook Nederland, in de toekomst een belangrijke bijdrage zal leveren aan de bestrijding van de armoede in grote delen van de wereld. Dit is in de afgelopen decennia immers ook niet ge-

vu-Magazine 12 (1983) 3 rtiaaill 983

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen