VU Magazine 1983 - pagina 312

ding van anti-fascistischegeschriften behoorden ook tot de activiteiten. Bovendien telde de groep niet uitsluitend communisten in de gelederen: ook „burgerlijke", christen- en sociaal-democraten vonden een plaats in de groep die zoveel werk in het diepste geheim verrichtte. Werk immers, dat al vanaf '33 onder de zware druk van communistenjacht en het stempel van landverraad gedaan moest worden. Ondanks het tragisch levenslot van ,,de grote baas" van het rode orkest, zoals Trepper binnen de beweging werd genoemd, blijkt Scheel toch optimistisch over de uiteindelijke uitwerking van het anti-fascistische verzet. Hoewel soms moeilijk in te zien, aldus deze verzetsman aan het eind van zijn relaas, beweegt de mensheid zich niet in de richting van een Derde Wereldoorlog, maar is zij op weg naar een betere wereld.

V.l.n.r. Prof. H. Scheel: „Betere wereld (AVO/ VU — Sieve de Reus) H. Langbein: „Persoonlijk en politiek teleurgesteld" (AVO/VU-Steve de Reus) K. Dunin-Wasowicz: „Toekomst, verleden, wetenschap en vrede" ( A V O / V U Steve de Reus)

Democraten zoeken aansluiting Minder optimistisch hieromtrent uitte zich mevrouw F. von Moltke, de thans in Amerika woonachtige weduwe van de oprichter van de „Kre/sauerKre/s". Zij vertelde over het ontstaan en de beweegredenen van deze, van origine Duitse verzetsbeweging, die voor een deel bestond uit intellectuelen en die vooral de aansluiting met verzetsgroepen in andere Europese landen op het oog had. Zij besloot haar verhaal met de opmerking, dat waakzaamheid tegen nieuwe vormen van fascisme juist nu geboden is. Voor alles bestond de Kreisauer Kreis uit democraten, die vanaf het allereerste begin afkeer hadden van de nationaal-socialisten, hun rassenwaan, hun misplaatst superioriteitsgevoel en hun abjecte theorieën. Maar, aldus mevrouw Von Moltke, „was konnte man tun?" De groep die zich druppelsgewijs rond Von Moltke verzamelde bevond zich in een groot isolement, als gevolg van de late start van de Kreis. Want alleen de communisten waren onmiddellijk in '33 in het verzet gegaan. Met elkaar in contact komen, met elkaar praten, was het eerste doel. En men zocht aansluiting met mensen uit uiteenlopende kring: protestanten, katholieken, ,,goede kapitalisten" en anderen die zich tegen de naziterreur wilden verzetten, mensen die in andere gevallen wellicht minder snel totsamenwerken bereid zou zijn geweest. Wat hen bond was het geloof in de mogelijkheid van een ander Duitsland en het vertrouwen dat hun activiteiten daaraan konden bijdragen. Die activiteiten bestonden aanvankelijk uit niet meer dan heimelijke ontmoetingen in groepjes van twee. Dat de Kreis geen nationalistische oogmerken had mag blijken uit de vele pogingen die zij ondernamen om contacten te leggen met verzetsgroepen in andere landen. Men hield alle hoop gevestigd op internationale samenwerking na de oorlog. De Kreisauer Kreis nam ook deel aan het voorbereiden van de mislukte aanslag op Hitler, 20 juli 1944, Hoewel diverse mensen uit de groep zich aanvankelijk tegen dit plan uitspraken — men vreesde dat de aanslag zou mislukken omdat men niet verwachtte dat de kring van hoge officieren rond Hitler zich tegen de ,,Führer" zou keren — besloot men mee te doen. Doorslaggevend argument was, dat men de Duitse schaamte en schande niet zou kunnen verdragen wanneer men niet ook geprobeerd zou hebben Hitler uit de weg te ruimen. Hetzelfde argument trouwens 262

E. E. Tuzhikov: „Essentiële bijdrage val van Leningrad" (AVO/VU Steve de Reus)

dat ten grondslag lag aan het verlangen van de Kreisauers om, na de oorlog, de Duitsers zelf hun oorlogsmisdadigers te laten berechten. Dat dit niet gebeurde is één van de grieven die mevrouw Von Moltke kwijt wilde. Een andere is, dat het Duitse verzet na de oorlog volledig ,,beseitigt" is, terzijde geschoven door de geallieerden die er vanuit gingen dat geen enkele Duitser te vertrouwen was. Haar grief illustreert een uitspraak van prof. H. Michel, dat de bevrijdingslegers in feite weinig op hadden met de verschillende verzetsbewegingen en dat met name de Amerikanen niet veel begrepen van het verzet en bij hun landing in Normandië er gemakshalve vanuit gingen, dat iedere Europese burger per definitie pro-Duits was.

Zand in de maciiine De verhalen van de verzetsmensen die tijdens het congres aan het woord kwamen, waren zonder uitzondering aangrijpend, zoals ook het relaas van H. Langbein, dat hij — naar eigen zeggen — niet zonder schroom deed. Langbein vertrok uit Oostenrijk nadat, in '38, Hitler's leger zijn geboorteland was binnengevallen. Uitgeweken naar Spanje streed hij daar in de VU-Magazine12(1983)7juli1983

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen