VU Magazine 1983 - pagina 370

in een land als Indonesië de regels voor verzekering geheel anders gehanteerd (geïnterpreteerd) worden, omdat bij ongeval een soort offermaal niet gemist kan worden, ongeacht de schuldvraag, om de harmonie te herstellen. En zo kan men vele voorbeelden geven, waaruit blijkt dat ook het denken — het toepassen van wetten, het spreken van ,,waartieid" — anders in zijn gang gaat binnen een andere cultuur. Met die andere culturen komen wij vandaag steeds meer in aanraking. Onder meer de wijsbegeerte zal dit terrein van het praktische leven moeten onderzoeken om verschillen bewust te maken en zo misverstanden uit de weg te kunnen ruimen. Oost is Oost? Ten aanzien van al deze verschijnselen, zijn grofweg twee standpunten mogelijk. Ten eerste: de anders-denkenden zijn echt heel anders. Ten tweede: ten diepste denken zij net als wij. Telkens weer hoort men het bekende gezegde: ,,Oost is Oost en West is West en beide zullen elkaar nooit ontmoeten". Iemand die zijn intree doet binnen een Oosterse wereld zal gewoonlijk in het begin alles heel vreemd vinden, vervolgens het gevoel krijgen dat hij alles gaat begrijpen en tenslotte dikwijls de overtuiging krijgen, dat hij er niets meer van begrijpt. Hoe dieper men doordringt in de ziel van een vreemde en oude cultuur, des te beter krijgt men besef van de ontoegankelijkheid ervan. Het gevolg is dat men tot de conclusie komt dat er geen algemene (universele, absolute) maatstaven zijn waaraan men de verschillende culturen kan meten. Oost is Oost, West is West. leder heeft zijn

gelijk. Geen absolute maatstaf dus: relativisme. Daartegenover staan anderen-die erop wijzen dat er wel universele gevoelens en waarden zijn. De smart van een moeder om haar gestorven kind — zo dikwijls via televisie tot ons gebracht — is universeel, of zulk een gebeurtenis, zich vlak bij ons afspeelt of ergens in Argentinië of in Cambodja. Moderne Japanse romans en films laten ons op algemeen menselijke wijze deelnemen aan vreugde en verdriet ondanks de misverstanden die de glimlach kan oproepen. De Nederlandse psychiater kon uiteindelijk de houding van de minister in het verre land geheel begrijpen. Is ten slotte de mensheid niet één? Komen alle mensen niet uit de ene hand van de Schepper? Zijn er niet ongeschreven wetten waaraan alle menselijke overdenkingen gehoorzamen? Maar laten wij voorzichtig zijn. Dit universalisme (ons menselijk denken is algemeen en universeel) kan een tegenwicht vormen tegenover het relativisme, dat in de praktijk verlammend kan werken. Het relativisme laat alles op zijn beloop omdat iedere cultuur nu eenmaal geheel anders is dan een andere. Het universalisme wil juist overeenstemming, uitwisseling én beoordeling van eikaars daden en gedachten (communicatie). Maar het kan ook leiden tot overmoed: we zullen de algemene waarheid, de zekerheid van onze sociale regelingen, de waarden van onze overleveringen universeel bevestigen. Of eenvoudiger gezegd: de macht van wetenschappelijk denken, van politieke invloed en van economische ordening kan leiden tot een soort werelddictatuur. Babel was het symbool van zulk een macht:

universeel, één denktaal, één hiërarchische organisatie, een wereldomspannend maatschappij-ideaal. En juist daarom werd deze droom verstoord, ging ieder van Babel weg om in eigen taal verder te babbelen. Zijn er in onze moderne, internationale wereld anders-denkenden? Ja, in de zin dat wij steeds meer te maken krijgen, dicht bij huis al bij onze etnische minderheden, met andere manieren van beleven, handelen en denken, leder zingt op zijn eigen wijs. En het kan van belang zijn om maar eerst de melodie te leren voordat men de woorden kent. Juist ook een Kerk die wereldkerk wil worden, zal deze geschakeerdheid, deze pluriformiteit, moeten leren beleven en realiseren. Maar in de erkenning van het anders-zijn van medemensen ligt ook de mogelijkheid van echt menselijke herkenningen: liefde, verdriet, onrecht, geluk, afgunst, geloofsvertrouwen. Geen relativisme dat elke menselijke communicatie onmogelijk maakt. Dat ook alles op zijn beloop laat, zodat men elkaar niet meer op eikaars verantwoordelijkheid kan aanspreken. Maar ook geen universalisme dat de wereld naar zijn hand wil zetten en de grote communicatiestoring — Babel — vergeet. Wetenschap moet voorbeelden kunnen geven. Rekenregels moet men in de praktijk kunnen toepassen. Een universiteit moet niet in een abstracte wetenschapssfeer blijven steken, maar richtlijnen kunnen opstellen voor de communicatie tussen de culturen en volkeren van vandaag • „Westernisatie bleef niet beperkt tot invoer van massacommunicatie-middelen"; op de foto: nieuwbouw (en tv-antennes) in een krottenwijk van Karachi

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen