VU Magazine 1983 - pagina 187

En de groeten van Sandino. ^

Gekte Ik zit in de bioscoop. Het zweet op mijn rug plakt mijn blouse tegen de plastic stoel. De airconditioning is kennelijk uitgevallen. Ik kijk naar een film die de beste was uit het rijtje filmaankondigingen in de krant, maar al na twintig minuten begin ik te draaien vanwege de kleffe en voorspelbare romantiek. Om me niet te gaan vervelen of zelfs ergeren schakel ik over naar een ander niveau van waarnemen: ik kijk niet meer met de blik van een ontspannen filmgenietster op een vrije zaterdagavond, maar met de onderzoekende en beschouwende blik van iemand die grote interesse heeft in de verschillen en overeenkomsten tussen culturen. Dat maakt de film direkt weer interessant, want het is een Noordamerikaans produkt uit het eind van de jaren zeventig waarin een gezin voorkomt waarvan de ouders de hippieperiode uit de jaren zestig niet te boven gekomen zijn. Moeder loopt rond in de meest exotische gewaden en vader swingt met een nostalgische blik in zijn ogen op de muziek van de Stones tijdens het feestje van zijn zoon. Afgezien van het paartje dat de hoofdrol speelt en verantwoordelijk is voor de stereotype romantiek gaan de mensen speels en vrij met elkaar om. De gesprekken verlopen in een taaltje dat voor buitenstaanders soms onbegrijpelijk moet zijn; de Spaanse ondertiteling laat het dan ook af en toe afweten. Ik zit midden in een zaal vol Nicaraguanen, heel veel paartjes, hi'j met een stoer open overhemd, zi'j in een ge-

VU-Magazine12(1983)5mei 1983

raffineerd vrouwelijk jurkje, een paar arme vrouwen met uitgezakte lijven in versleten jurken, enkele jonge milicianos in hun mooie groene overalls. Allen uit een land dat door de voortdurende agressie en door de economische crisis en blokkade werkelijk alle zeilen moet bijzetten om de droom van de sandinistische revolutie zelfs maar gedeeltelijk te kunnen verwezenlijken. Allen, mensen die hard moeten werken om het hoofd boven water te houden. Sommigen verdienen zo weinig dat ze een tweede baan nodig hebben om zich een avondje naar de film te kunnen permitteren. Bovendien steken velen van hen ongetwijfeld veel tijd en energie in vrijwillig werk in de weekends: straten schoonmaken, huisvuil verbranden, training van de burgermilities. Hun leven van aanpakken en je opofferen is een wereld van verschil met de overvloed, de Schwung, de exaltatie van de film. Al kijkend naar de film word ik me meer bewust van wat ik al enige tijd vaag vermoed: de mensen in Nicaragua zijn duidelijk minder ,,gek" dan de Nederlanders. Ik bedoel daarmee dat de Nicaraguanen minder de neiging hebben hun identiteit buitensporig uit te drukken in hun kleding en leefwijze; ze zijn uniformer. Het zijn in het algemeen geen mensen die onbekommerd hun wonderlijkste innerlijk impulsen volgen; ze zijn conventioneler. Natuurlijk is het bloedgevaarlijk om zo te generaliseren, maar ik denk dat mijn indruk dat er in Managua relatief minder ,,gekken" rondlopen dan in Amsterdam toch wel juist is.

Prompt heb ik een hoofd vol vragen. Hoe komt het dat in Nicaragua mensen minder ,,gek" zijn dan in Nederland? is het een gevolg van de eeuwenlange uitbuiting en onderdrukking? Is het cte strijd om het naakte bestaan, die mensen belette energie te steken in de ontwikkeling van een identiteit die openstaat voor gekke invallen en impulsen? Draagt de recent ingeslagen weg naar het sandinistisch socialisme bij aan de bestendiging van de bestaande uniformiteit in doen en laten? Laat de veel tijd en energie en wellicht ook uniformiteit vergende revolutie geen ruimte voor individuele ontplooiing? Of liggen de wortels nog dieper in de oorspronkelijke Indianenculturen, waarin de gemeenschap en niet het individu primairwas? Anderzijds, is het westers kapitalisme en individualisme dat mensen in Nederland opjut ,,zichzelf te zijn" of minstens ,,zichzelf te zoeken"? Wordt zo niet op een afschuwelijke manier het egocentrisme en consumisme bevorderd? Maar hoe komt het dan dat juist in kringen van mensen met weinig geld het aantal ,,gekken" groter lijkt? Zijn zij ontsnapt aan de grote aanpassing aan ,,het systeem"? Is dat ,,gek-zijn" dan niet een vorm van verzet tegen de bestaande samenleving? Impliceert dit dat er in Nicaragua minder reden tot verzet is? Ik moet nuanceren: hoe authentiek en origineel zijn al die ,,gekken" in Nederland werkelijk? Bestaat er in bepaalde subculturen niet een geweldige groepsdrang om anders te zijn dan de rest, is het niet tot een nieuwe dwingende norm geworden om ,,jezelf" te zijn? Trouwens, als ik terugdenk aan mijn eerste VU-jaren, de uniforme blauwe spijkerbroeken en bedekte coltruien van de studenten, de saaie confectiepakken van de docenten, de intellektuele gesprekken volgens een vast patroon, de schijn-democratie, hoe origineel en creatief waren we werkelijk in die funktionele, vervreemdende betonkolos? En toch, ondanks deze nuancering ben ik ervan overtuigd dat er in Nederland veel meer mensen hun gekte uitleven, bewust méér uit zijn op individuele ontplooiing dan hier in Nicaragua. Ik moet denken aan de verschillen in het onderwijs. Die zullen ook wel een rol spelen.

Vooral de laatste tien, twintig jaar ligt in Nederland veel nadruk op ,,het aansluiten bij de belevingswereld van het kind" en ,,het stimuleren van de individuele ontplooiing van het kind". Daartoe zijn prachtige didaktische hulpmiddelen beschikbaar. Fantasie en creativiteit, eigen initiatief en persoonlijke interesses kunnen gestimuleerd worden. Bij al die kleurige leerboeken, pedagogisch verantwoorde films en spelmaterialen steekt het Nicaraguaanse onderwijs schril af. De eerste zorg is daar dat de kindertjes leren lezen en schrijven en dat is in benauwde klaslokalen met vijftig kinderen zonder voldoende stoelen, schriften en potloden al moeilijk genoeg. Voor individuele ontplooiing blijft maarweinig ruimte over. Ik vraag me dan ook af of het niet een typisch burgerlijke wens is om jezelf te willen ontplooien, een wens die alleen kan opkomen als aan je basisbehoeften is voldaan. Met andere woorden, is het niet bij de gratie van de westerse welvaart dat mensen in Nederland lekker gek kunnen zijn, zelfs nu nog, in de harde crisis? Of nog een stap verder: is het niet juist dankzij de uitbuiting van de Derde Wereld dat mensen in het rijke noorden hun eigen gekke gang kunnen gaan, terwijl de mensen in het arme zuiden al hun energie nodig hebben om puur te overleven? Ik denk dat dat inderdaad voor een zeer belangrijk deel waar is. Maar toch vraag ik me af of de uniformiteit niet te groot wordt, of de ruimte die de revolutie laat niet te klein wordt ingeschat. Bevrijding wordt zozeer in sociaal-economische, politieke en militaire zin opgevat dat er voor een persoonlijke, psychologische bevrijding nauwelijks aandacht is. Niet onbegrijpelijk gezien de huidige situatie, maar wel verarmend. Ik verlaat de bioscoop en stap de warme Managuanacht in. Of het nu burgerlijk is of niet, ik zou nu graag een paar originele, kleurige, goedgekke ,,gekken" tegenkomen. Wie ik zie zijn de bedeiares met haar zoontje bij de deur en de arme man die de auto's van de bioscoopbezoek(st)ers bewaakt heeft. Ik geloofdatfkgekben. Ineke Bakker

169

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen