VU Magazine 1983 - pagina 350

De prijs voor Amerikaanse leiding en bescherming:

,Kans op beperkte kernoorlog in Europa neemt toe door plaatsing nieuwe raketten' door prof. dr. Joh. Blok Een paar jaar geleden waren er in het CDA een paar dwarsliggers. Die waren niet eens zo heel erg dwars, want ze werden en worden nog steeds loyalisten genoemd. Politici hebben een speciale manierom de werkelijkheid met schone woorden te verdoezelen. Die loyalisten nu verzetten zich een klein beetje tegen de plaatsing van kernwapens in Nederland. Ze deden dat vanwege hun geweten, zeiden ze. De anderen werden daar woedend over. Ze waren vóór plaatsing uit rationele, politieke overwegingen en hun geweten was niet van mindere kwaliteit dan dat van de loyalisten — wat dacht je me nou! — maar ze vonden dat je een politieke discussie vertroebelde door je geweten ter sprake te brengen. Die amusante discussie heeft mij nieuwsgierig gemaakt naar de betekenis van het woord ,,geweten". Als regel bedoelen wij daarmee een soort innerlijke stem, die tegen alle logica en redelijkheid in tegen ons zegt; ,,Pas op Pietertje, dat mag niet". Die stem komt voort uit geloof of overtuiging en heeft daarom met een logische discussie niets te maken. Veel mensen denken dat „geweten" een bij uitstek christelijk begrip is. Als dat waar is zal dat uit de bijbel moeten blijken. Daarom ben ik in eerste instantie eens in de bijbel gaan zoeken naar het woord „geweten". Er bestaan speciale woordenboeken waarin is aangegeven waar een bepaald woord in de bijbel voorkomt. In de verzameling van joodse geschriften, die we ,,oude testament" noemen, komt het woord „geweten" niet één keer voor. In de vier evangeliën, waarin verhaald wordt over daden en woorden van Jezus, blijkt het ook nergens voor te komen. Niet zo'n wonder eigenlijk, want Jezus was een echte jood, die het oude testament vrijwel uit zijn hoofd kende. En in het Oude Testament gaat het niet om innerlijke stemmetjes maar om de gerechtigheid en eerlijkheid die God voorschrijft en om de woede over het onrecht dat weerloze mensen wordt aangedaan. In de rest van het Nieuwe Testament komt het woord wel voor, vooral in de brieven van Paulus. Maar als je de zinnen goed leest klinken ze soms wat raar, net alsof het woord geweten er eigenlijk niet in past. Paulus beroept zich bij voorbeeld soms op het geweten van anderen. In onze taal kan dat eigenlijk niet, je kunt je alleen op je eigen geweten beroepen. Daarom heb ik opgezocht wejk Griekse woord er wordt gebruikt. Dat is het woord sun-eidèsis en dat betekent volgens het woordenboek zoiets als een collectief bewustzijn, een kennis die wij allemaal gemeenschappelijk bezitten, een soort gezond ver296

stand. Het latijnse woord is conscientia, de voorloper van het Franse conscience. Als Paulus zegt dat je iets doen moet vanwege je geweten, bedoelt hij kennelijk dat je je christelijke verstand moet volgen. Je moet bepaalde dingen durven te doen omdat ieder redelijk denkend mens kan inzien dat ze goed zijn. Blijkbaar is het bijbelse geweten precies het omgekeerde van wat onze taal er van gemaakt heeft. Het is niet een onredelijke innerlijke stem, maar een simpel, redelijk inzicht dat ieder/u-Magazine 12(1983) 8 september 1983

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen