VU Magazine 1985 - pagina 154

daarop meende te kunnen beroepen in een artikel ter verdediging van Hitlers rassenwetten tegen de Joden, In deze beschouwing, die onder de kop "Calvinisme en rasbewustzijn" in zijn geheel werd overgenomen door Musserts "Nationale Dagblad", betoogde Visscher, de eens gedoodverfde opvolger van Kuyper, "Duitsland maakt nu ernst met de reinhouding des bloeds en de Duitse regering heeft daarvoor hare gronden, die naar mijn mening van economische aard zijn. Ik kan nog niet inzien, dat het daarom nu zoveel smaad verdient, evenmin als de Zuidafrikaanse Boeren. Met vijandschap tegen het Evangelie heeft dit echter niets te maken, omdat Gods Woord zelf reinhouding van het bloed plichtmatig verklaart." Verontwaardigd werd door sommige gereformeerden wel op deze publikatie gereageerd voor wat betreft HitlerDuitsland, maar Zuid-Afrika werd buiten beschouwing gelaten. Daarover wilde men, tot in de loop van de jaren zestig daarin verandering begon op te treden, blijkbaar niet al te veel weten. Nauwelijks raakte hier dan ook in brede kring bekend hoe veelvuldig Zuidafrikaanse apartheidsideologen zich (al dan niet terecht) in woord en geschriftonweersproken hebben beroepen op Nederlandse gereformeerde denkers. Gevraagd een bijdrage te leveren aan de conferentie "Calvinisme en racisme" sloeg VU-socioloog prof. Kuiper aan het lezen in de inmiddels snel groeiende literatuur over dit onderwerp, waaraan niet de geringste bijdrage wordt gegeven door zwarte Zuidafrikaanse theologen. Het was voor Kuiper een openbaring te ontdekken hoe b.v. Abraham Kuyper in Zuid-Afrika werd geïnterpreteerd. "Tot voor vier maanden wist ik daar niks vanaf", zei hij tot VU-Magazine. "Het ging pas voor mij leven toen ik die boeken las." Welke boeken? Het foldertje van Calvin College vermeldt enkele meest Engelstalige studies, die de laatste jaren zijn verschenen. In Berkeley verscheen in 1975 bij de Universiteit van Californië van T. Dunbar Moodie een boek onder de titel: "The Rise of Afrikanerdom: Power, Apartheid, and the Afrikaner Civil Religion". In The American Historical Review schreef André Du Toit in 1983 een artikel onder de titel "No Chosen People: The Myth of the Calvinist Origins of Afrikaner Nationalism and Racial Ideology". Van drukpersen in Grand Rapids gleed in datzelfde jaar het boek "Apartheid Is a Heresy" (ketterij) van

128

-!^j}\-

t-iU

• i % fi^

Het complex van Calvin College In Grand Rapids, waar de conferentie over „Calvinisme en racisme" plaatsvond

John W. de Cruchy en Charles VillaVicencio en in New York verscheen vorig jaar Alan Boesaks boek: "Black and Reformed: Apartheid, Liberation and the Calvinist Tradition", (geredigeerd door een hoogleraar van Calvin College, Leonard Sweetman). Een betekenisvolle studie van Nederlanders over het thema calvinisme en racisme kan niet worden gemeld. Wel promoveerden in Kampen en aan de VU zwarte Zuidafrikaanse theologen met studies die in dit verband genoemd moeten worden. Aan de VU was het in 1982 J. C. Adonis met "D/e afgebreekte scheidsmuur v/eer opgebou"en in Kampen in 1983L. R. Lekula Ntoane met "A cry for life. An interpretation of "Calvinism" and Calvin". Er is kortom de laatste jaren een aanzwellende stroom kritische studies over een thema dat alles te maken heeft met de journaalbeelden van op zwarten schietende politiemensen en in de zwarte ghetto's rondrijdende gevechtswagens. Prof. Kuiper ging in de eerste plaats naar Grand Rapids voor de conferentie maar'ook om daar overleg te plegen over een project dat over enige tijd gestalte gaat krijgen, nl. een studie over de vraag hoe Nederlands orthodox protestantisme terecht is gekomen in diverse nationale contexten en hoe zich dat daar verder ontwikkeld heeft. In Nederland raakte het als minderheid in een verzuilings- en ontzuilingsproces, in Noord-Amerika was het een etnische minderheid temidden van andere minderheden in een anderstalig continent met een andere traditie, in

Zuid-Afrika heeft het zich ontwikkeld in relatie tot Britten en zwarten, in Indonesië ging het weer anders omdat daar in feite alleen zending bedreven is, geen blijvende kolonisatie. Maar op die zending is wel een gereformeerd stempel gedrukt. In al die vier contexten is het in de zeventiende eeuw begonnen en zijn er in de 19e eeuw nieuwe impulsen gegeven onder invloed van Reveil, Afscheiding en Doleantie. In elk van dezegebieden weet men wel veel van eigen ontwikkeling na het vertrek uit Nederland, maar er bestaat geen goede uitwisseling van kennis over wat er sindsdien elders gebeurde. Aanleiding dus voor wetenschappers uit diverse continenten om de koppen eens bijeen te steken. Prof. Kuiper wil zich, gezien de omvang van de materie, voorlopig, samen met Amerikaanse collegae, concentreren op een vergelijkend onderzoek tussen de ontwikkelingen in Nederland en Noord-Amerika, maar Zuid-Afrika krijgt in de zijlijn ook de aandacht al was het alleen maar om de wijze waarop men daar in de rassenproblematiek met Abraham Kuyper aan de haal ging. Onvermijdelijk zal deze problematiek, die de afgelopen decennia de nodige verwarring en conflicten tussen het internationaal verspreide gereformeerdendom heeft te zien gegeven, deel uitmaken van het "Hoe-Het-Verder-Ging"-project. Een aandachttrekkende berg papier ligt op bestudering te wachten. Had Calvijn de trekdrift van zijn latere volgelingen voorzien dan had hij wellicht enige gedachten nagelaten over dit onderwerp. De re-

VU-Magazine14(1985)4april1985

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen