VU Magazine 1985 - pagina 463

I

juli 1944. Meer dan 700 gedelegeerden uit 44 landen arriveren in het Mount Washington Hotel in Bretton Woods, gelegen in de staat New Hampshire. Zij komen bijeen om de financiële toestand na de Tweede Wereldoorlog te bespreken en zo mogelijk te sturen. Tegen over elkaar staan de delegatie van de dan al machtige Verenigde Staten, en de delegatie van Groot Brittannië. Leider van de Engelse delegatie is de econoom John Maynard Keynes, 61 jaar oud. De Amerikanen zonden Harry Dexter White, belangrijkste technische adviseur van de minister van financiën. In minder dan vier weken tijd worden de fundamenten gelegd voor de naoorlogse economische groei. De basis hiervan is het systeem van vaste wisselkoersen: de valuta's van de diverse landen staan in een vaste verhouding tot elkaar, en tot de Amerikaanse dollar. De dollar is op zijn beurt weer gekoppeld aan het goud. Dat wil zeggen dat de hoeveelheid dollars die in omloop is, gedekt wordt door de Amerikaanse goudhoeveelheid, een variant op de zogenaamde gouden standaard. De bedoeling van dit alles is een stabiel monetair klimaat te creëren waarin een hervatting van de internationale handel mogelijk wordt. Er moet een nieuw internationaal bureau komen om nieuwe handelsregels te ontwerpen en deze vervolgens aan de deelnemende landen op te leggen. Het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank worden opgericht. Keynes is niet gelukkig met deze gang van zaken. Al eerder heeft hij de gouden standaard aangevallen als „deel van de apparaten van het conservatisme" en maakte hij bankiers belachelijk die het als „het enige voorbehoedmiddel beschouwen tegen de plaag van het ongedekte papiergeld." Keynes, lanceert tevens het plan voor een International Clearing Union. Landen met een tijdelijk overschot op de lopende rekening moeten dit overschot in een fonds storten waarmee landen kunnen worden geholpen die een tijdelijk tekort hebben op de lopende rekening - de aftreksom tussen export en import. Het principe is simpel, meent hij: "De basisprincipes van bankieren worden overgeheveld naar het terrein van de internationale economie; als een vent zijn geldmiddelen onbenut wil laten worden deze middelen daarom nog niet aan de circulatie onttrokken maar worden ze beschikbaar gesteld aan een andere vent, die ze heel goed kan gebruiken - en banken maken dit mogelijk zonder dat de eerste zijn liquiditeit verliest en zijn recht om zijn eigen geld te benutten zodra hij dat verkiest." Idealiter moet volgens Keynes het fonds even groot zijn als de wereldhandel waard was - in 1943 schatte hij dit op veertig miljard dollar. Hij is zich in Bretton Woods terdege bewust van het feit dat Groot Brittannië na de oorlog een schuldenland zal zijn. Hij vecht dus voor een fonds dat overschotten beschikbaar stelt aan landen met tekorten. Het is evenzeer te begrijpen dat de Verenigde Staten er niets in zien hun verwachte overschotten ter beschikking te stellen aan de rest van de wereld. Het Internationaal Monetair Fonds komt er. Maar het fonds bedraagt slechts 8,8 miljard dollar; 16 procent van Keynes' oorspronkelijke plan. In de komende 25 jaar worden meer staal, auto's, schepen en consumptiegoederen geproduceerd dan ooit tevoren. Er ontstaat geen serieuze depressie of financiële paniek. In de westerse industrielanden groeit het inkomen per hoofd van de bevolking fors, aldus een consumptiemaatschappij creërend. De Verenigde Staten profiteren in eerste instantie veel meer dan de anderen van de Bretton Woods-afspraken en worden het rijkste land in de wereldhistorie. Binnen een generatie herstellen Europa en Japan van de oorlogsvernietigingen en beconcurreren de industriële suprematie van de Verenigde Staten. Harry White werd enkele jaren na Bretton Woods voor een commissie van het Huis van Afgevaardigden gedaagd, verdacht van communistische sympathieën. Hoewel hij vanwe-

378

ge de slechte toestand van zijn hart veelvuldig om pauzes verzocht, werden deze niet toegestaan. Eén van zijn genadeloze ondervragers was senator Richard Nixon. White stierf drie dagen na het verhoor - aan een hartaanval.

Een gaarkeuken Peru

De reis naar de Verenigde Staten om de inauguratie van het IMF bij te wonen, was teveel voor Keynes. Op eerste paasdag in 1946 stierf John Maynard Keynes aan een hartaanval. Volgens zijn biograaf D. E. Moggridge „bitter teleurgesteld over het verloop van de eerste bijeenkomst van de Bretton Woods instellingen."

V

rijdag, 13 augustus 1971. Een helicopter zet koers naar het buitenverblijf van de Amerikaanse president in Camp David. Eén van de inzittenden, de economische adviseur van president Richard Nixon, meent dat "dit wel eens het belangrijkste weekend in de geschiedenis van de economie kan zijn sinds 4 maart 1933." Dat was de dag waarop Franklin Delano Roosevelt de banken sloot en de Verenigde Staten van de gouden standaard afhaalde. Twee dagen later, op 15 augustus, verschijnt Nixon op de tv VU-MAGAZINE — NOVEMBER '85

om een aantal maatregelen af te kondigen die het einde betekenen van de afspraken van Bretton Woods. Het systeem van vaste wisselkoersen wordt door de VS losgelaten, de gouden standaard wordt verlaten en de andere landen — waarvan de valuta immers gekoppeld was aan de dollar — moeten maar zien hoe ze het redden. "De lire kan me niks verdommen", bleek Nixon op de Watergate-banden te zeggen. De oorlog in Vietnam is voor een belangrijk deel debet aan de Amerikaanse houding. Het Engelse pond devalueerde in 1968, gevolgd door andere valuta's die de kracht van de dollar ondermijnden. Amerikaanse fabrikanten verloren terrein aan Europese en Japanse zakenlieden: de grote stroom Japanse auto's begint Amerika binnen te rijden. Er moet, volgens de regering Nixon, iets gebeuren. Het Camp David weekend resulteert in een waardevermindering van de dollar ten opzichte van het goud — vanaf die die tijd stijgen en dalen alle westerse valuta, onafhankelijk van een vaste standaard.

VU-MAGAZlNE — NOVEMBER '85

V

rijdagavond, 13 augustus 1982. Paniek in Washington. Gróte paniek. Amerika's minister van financiën Donald Regan kreeg de avond daarvoor een telefoontje van zijn ambtgenoot in Mexico, Jésus Silva-Herzorg. Mexico blijkt niet in staat zijn schuld (tachtig miljard dollar) aan de westerse banken af te betalen. Vooral enkele grote Amerikaanse banken zullen het slachtoffer worden van een bankroet van Mexico. Als er, zo meent men, niet binnen achtenveertig uur een oplossing wordt gevonden, zal er paniek uitbreken onder de rekeninghouders van de banken en dreigt een stormloop op de banken. Net zoals in 1931. Het Amerikaanse Ministerie van Financiën verzamelt drie miljard dollar. De Amerikaanse regering neemt nog eens drie miljard dollar voor haar rekening als voorschot op toekomstige olieleveranties van Mexico. De Bank voor Internationale Betalingen in Bazel zegt 925 miljard dollar toe. Het Internationaal Monetair Fonds wil bijspringen maar eist

379

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen