VU Magazine 1985 - pagina 367

JAMES BRATT EN DE HOLLANDSE CALVINISTEN IN DEN VREEMDE

'S HEREN WEGEN IN DE USA FRITS STOFFELS

Maart 1915. De Eerste Wereldoorlog woedt in alle toonaarden. Amerika is steeds afzijdig gebleven. Dan schieten de Duitsers de Lusitania aan flarden, een Engelse lijnboot met niet alleen Amerikaanse munitie voor de Engelsen, maar ook zo'n honderd Amerikanen aan boord, die met man en muis vergaat. Heel Amerika roept als één man om een inval in Duitsland: de Duitse keizer (het idee alleen al dat je je door zo'n potentaat laat besturen) moet worden verjaagd, opdat ook het Duitse volk moge kennismaken met de moderne zegeningen van vrijheid en demokratie. Heel Amerika?

M

instens één groep op Amerikaanse bodem is verdeeld, eerder geneigd tot handhaving van afzijdigheid: de gereformeerde Amerikanen van Nederlandse afkomst. Destijds waren zij in twee golven aangespoeld. Een deel had Aankomsl van de landverhuizers in New York

zich overzee begeven nadat Hervormde Kerk, overheid en ekonomie het de gereformeerden in Nederland zuur hadden gemaakt, rond 1840. Later, rond 1880, waren nieuwe golven Nederlanders de Amerikaanse havens binnengestroomd. Veelal hadden deze lateren zich aangesloten bij de twee Hollandse gereformeerde kerkgenootschappen die hun voorgangers inmiddels bleken te hebben gesticht; twéé, want al snel na aankomst had een groep de anderen de levering van zuiver zieleheil betwist. Ook Duitsers, gereformeerden uit Westfalen en Oost-Friesland, sloten zich bij de Hollandse kerken aan. Zie daar één reden om de oorlogszucht af te wijzen. De Duitse kerkleden zouden dan immers "als broeder tegen broeder of zelfs tegen vaders (...) moeten vechten en waarschijnlijk ligt er onuitsprekelijk verdriet en weergaloze bitterheid voor ons in 't verschiet", klaagt ds. Henry Beets, de Amerikaanse variant van Abraham Kuyper (niet in 't minst in eigen ogen) in het blad De Banier.

M

aar er zijn meer redenen om de opspoelende golf van Amerikaans nationalisme na het zinken van de Lusitania te weerstaan. Vele Holland,s-Amerikaanse gereformeerden zijn helemaal niet zo geestdriftig over het leven in hun nieuwe vaderland, al zouden ze ook niet willen terugkeren naar de oude en voor hun gevoel voorbije wereld. Het Amerikaanse leven is plat en materialLstisch, alles draait maar om sukses en gewin; nog erger is dat de Amerikanen niet openstaan voor het calvinisme. Op dit punt was het niet mis wat de Hollanders zich aanmatigden: in hun Amerikaanse droom had Amerika een calvinistisch bolwerk moeten wor-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen