VU Magazine 1985 - pagina 69

ken over vrede te verschralen en slechts een bijverschijnsel te worden. De diskussie wordt dan beperkt tot rationele argumenten betreffende bewapening en ontwapening waaraan de richtinggevende stuurkracht en spanning ontbreekt. En we zien dat dit in de politieke diskussies in overwegende mate hetgeval is. Alternatieven De militaire en politieke wereld is niet bij uitstek een gebied waarde ethische overwegingen hoog genoteerd staan. In het traditionele denken op dit gebied staan begrippen als macht en machtsevenwicht, geweld en tegengeweld centraal. Maar politieke en militaire zaken hebben een ethische relevantie. Gezien de ernst van de kernwapensituatie en Vooral door de maatschappelijke diskussie in het Westen, blijken zowel politici als militairen meer gevoelig voor ethische argumenten dan voorheen. Over de effekten ervan kan men verschillend oordelen. Van belang is in elk geval te beseffen dat wij in deze wereld leven, in welke wij niet kunnen volstaan met het uitspreken van ethische oordelen, maar waarin het er op aankomt op de situatie afgestemde, ethische argumenten zo goed mogelijk om te zetten in een beleid ter doorbreking van de statusquo. Het vermenselijken van de wereld betekent haast altijd het doorbreken van een status-quo. En zulke veranderingen gaan vaak gepaard met spanningen. Een realistische verantwoordelijkheidsethiek gaat uit van het ethisch beginsel in relatie tot de bestaande situatie en van bestaande instrumenten, ten einde die situatie te helpen veranderen. Een van de instrumenten in het Westers defensiebeleid is de NAVO. Het willen afschaffen van de NAVO of het willen nemen van te grote stappen tot ontwapening zijn in de huidige situatie, vanuit de verantwoordelijkheidsethiek bekeken, ongewenst, omdatergeen betere of minder slechte alternatieven voorhanden zijn. Vereist is derhalve een fundamenteelkritische houding van Nederland (en van de politieke partijen in ons land, die met de ethische relevantie van de kernbewapening ernst maken) binnen de NAVO. Daarom zullen we vanuit de verantwoordelijkheidsethiek de denkstijl en bepaalde besluiten van de NAVO afkeuren, andere beslissingen helpen bevorderen en daarin uitgaan van de thans bestaande situatie, ten einde de status-quo te doorbreken met het oog op een betere toekomst. Misschien is het mogelijk, met een

vu-Magazine 14 (1985) 2 februari 1985

Jan Nico Scholten, Ria Beckers en MientJan Faber vooraan bij een demonstratie in Woensdrecht: 'Realiteltsblinde idealisten' of'Realpoiitiker'?

kritische aansluiting bij konstruktieve initiatieven van bij voorbeeld kerken en van vredesgroepen, processen te institutionaliseren, vergelijkbaar met geïnstitutionaliseerde bewegingen voor mensenrechten, ontwikkelingssamenwerking en andere, die mogelijkheden voor een betere toekomst openen. Wiel Er is geen beleid, zo zegt de vorig jaar verschenen, Nederlandse defensienota, ,,gericht op het voorkomen van oorlog, datgeen risico's metzich meebrengt, datvrij is van morele vragen en dat de moeilijke keuze waarvoor een gevaarlijke wereld en de ingewikkelde strategische vraagstukken ons plaatsen, kan ontlopen." Ook pleit de defensienota met betrekking tot kernwapens voor het aanhouden van ,,het kleinst mogelijke aantal". Hetzoeken naar mogelijkheden en het doen van voorstellen tot kernwapenvermindering zijn dus niet alleen ethisch geboden, maar passen ook in het Nederlandse NAVO-beleid. Dat zijn voorstellen ter doorbreking van de status-quo, die onder meer de mogelijkheid tot korrekties open houden, oorlogsrisiko's nietvergroten, nodeloze bedreiging van de tegenpartij en de kwetsbaarheid van West-Europa verminderen, een doelmatiger konventionele bewapening bevorderen en de mogelijkheid in zich hebben voor steun van een of meer bondgenoten. Terecht schreef Max Weber dat iemand, die de verantwoordelijkheidsethiek beseft, gedreven wordt — steeds opnieuw — door het ,,en toch!" Daarom is de verantwoordelijkheidsethiek nooit een aangepaste ethiek, wél een op de situatie afgestemde ethiek.

Tussen een realiteitsblind idealisme van degezindheidsethiek en een Realpolitik doet de verantwoordelijkheidsethiek een appèl, eventueel een oproep om je hand tussen de spaken van het wiel van de geschiedenis te steken. Maar als dit appèl genegeerd, overstemd of onvoldoende gehonoreerd wordt, trekt zij zich niet terug. Iemand die de verantwoordelijkheicfsethiek beseft begint opnieuw en geeft de moed niet op. Op dit moment wijs ik op de titel van dit boek: 'Ethiek en kernbewapening, in het spanningsveld van de verantwoordelijkheidsethiek'. De lezer heeft ongetwijfeld een eigen antwoord gegeven op de problemen die ik heb besproken. Maar nu komt het er op aan: elk mens en elke kollektiviteit die zich met deze problemen bezig houdt zal keuzen maken — in het spanningsveld van de verantwoordelijkheidsethiek, in het spanningsveld van normativiteit en kennis van zaken betreffende politieke en militaire doelen en middelen, handelingen en gevolgen van handelingen. Niet iedereen wil of kan politicus worden, maar wel wordt elke burger door de politiek geroepen zijn standpunt te bepalen, regelmatig zijn stem uit te brengen en (indien hij dit wenst) zijn stem te laten horen in allerlei politieke en semi-politieke organisaties. Vanuit de verantwoordelijkheidsethiek zal hij of zij een roeping tot de politiek gestalte geven, waarbij dit woord van Max Weber ter overweging moge gelden: ,,Alieen degene die de zekerheid heeft dat hij er niet aan kapot gaat, wanneer de wereld vanuit zijn standpunt bekeken te dom en te gemeen is voor wat hij haar te bieden heeft en die ondanks dit alles kan zeggen 'en toch', alleen hij heeft roeping tot de politiek. " •

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen