VU Magazine 1985 - pagina 277

men, en dus de afzet van de ondernemers. Om aan deze extra vraag te kunnen voldoen zijn investeringen nodig. Investeringen betekenen meer bestedingen en dus opnieuwgroei van het inkomen. Zonder accelerator ondervindt het systeem op weg naar een nieuw evenwicht een steeds grotere tegenkracht, en gaat het dus steeds langzamer. Zodra kracht en tegenkracht in evenwicht zijn komt het geheel tot stilstand. De accelerator versterkt de beweging van het systeem, zodat een grotere tegenkracht nodig is om het te stoppen. De opgeroepen tegenkracht is hiervoor dan ook pas groot genoeg als de nieuwe 'evenwichtswaarde' al lang en breed overschreden is. Als het systeem eenmaal tot stilstand is gekomen valt de accelerator weg (omdat deze evenredig is met de groe/van het inkomen). Er wordt dan een tegengestelde beweging ingezet, die ook weer haar doel voorbij schiet, enzovoorts. Deze beweging kan vergeleken worden met de beweging van de slinger van een klok. Wanneer een dergelijke beweging in een grafiek afgezet wordt tegen de tijd, verschijnteen golfpatroon. Anders dan bij een — regelmatig opgewonden — klok is de golfbeweging in de Ekocirk niet eindeloos, maar gedempt. Dit wil zeggen dat de golven steeds kleiner worden en het systeem op een gegeven moment toch weer tot stilstand komt. Bami Phillips' model was zo'n meter breed en twee meter hoog. Het werd met name voor onderwijsdoeleinden gebruikt. Professor James Meade, 'fascinated by mectianical toys', aldus Phillips, koppelde zelfs meerdere machines aan elkaar om de internationale handelsstromen voor studenten te simuleren. Voor onderzoek was het apparaat minder geschikt. Hoewel het een prachtig gezicht was, was het natuurlijk niet hettoppuntvanakkuratesse. Bovendien zou het geduld van de onderzoeker wel erg op de proef gesteld worden door de onaangename eigenschap van het apparaat de termen spaar- en importlek zo nu en dan letterlijk op te vatten. Toch schijnen er ook nog wel machines vooronderzoek gebruikt te zijn. W. T. Newlyn van de University of Leeds, die het prototype opkocht, heeft althans een artikel gepubliceerd over experimenten die hij met het model gedaan heeft. Dit artikel is echter in geen enkele Nederlandse bibliotheek te vinden, zodat vooralsnog niet is vast te stellen of het apparaat wezenlijke bijdragen aan de we-

vu-M agazinei 4(1984) e juni 1985

tenschappelijke ontwikkeling heeft geleverd. Wel heeft het apparaat een aanzienlijke bijdrage geleverd aan de naoorlogse ekonomische opbloei van Engeland. Het is namelijk niet bij die ene Ekocirk gebleven. De belangstelling voor Phillips' vinding was zo overweldigend, dat de produktie vanuit de garage overgebracht moest worden naar een fabriekje in Finchley. Hier zijn, op commerciële basis, enige honderden Ekocirks gebouwd. Ze zijn terechtgekomen op alle vooraanstaande Engelse universiteiten en verder verscheept naar alle delen van de wereld. Phillips' distributeur in Amerika, de bekende hoogleraar Abba Lerner (van de IVIarsliall-Lerner-konditie) wist ze zelfs te slijten aan de Ford Company en de Centrale Bank van Guatemala. Minstens twee exemplaren zijn in Nederland beland. Het eerste is aangeschaft door de Gemeente Rotterdam, om opgesteld te worden op de wederopbouwtentoonstelling E'55 in Het Park. Na afloop van de tentoonstelling werd hij overgedragen aan de Ekonomische l-logescfiooi, die hem neerzette in het gebouw aan de Pieter de Hoochweg. Daar is hij door Witteveen De economische kringloop

nog gebruikt voor hetonderwijs. Bijde verhuizing naar Woudenstein is het apparaat in een opslagruimte verdwenen, om snel in de vergetelheid te raken. Professor van der Weijden: "de Ekocirk, ach,,,, ligt die niet in de kreukels? Die lag in mijn studietijd al altijd in de kreukels," De andere Ekocirk is in 1960 aangekocht door de TH-Eindhoven, ten behoeve van het ekonomie-onderwijs van professor Wemelsfelder. Eén van zijn toenmalige medewerkers, de heer Traas{nu hoogleraar aan de ekonomische fakulteit van de VU) heeft het apparaat met behulp van de technische dienst geïnstalleerd. Traas nu: "Hef aanscliaffen van de Ekocirk gebeurde voornameiijk uit statusoogpunt: alle afdelingen van de TIH fiadden de meest vernuftige apparaten, alleen de ekonomen fiadden niks. Het apparaatdiende dan ook voornamelijk om demonstraties te geven voor de stafleden van de andere afdelingen. Het gebruik in het onderwijs was geen groot sukses. Het duurde nogal lang voor het ding goed afgesteld was. De studenten konden daarvoor het geduld niet opbrengen, en gingen aan eikaars kleren plukken enzo." Philips met één I, de Eindhovense gloeilampenfabriek, zat intussen niet stil. In de jaren zestig bouwde zij het Evoluon. Daarbij ontstond het idee in deze permanente tentoonstelling een bedrijfsmodel op te nemen. Men ging te rade bij Traas, die het ekonomisch model leverde. De animo om dit model in vloeibare vorm te gieten wat niet zo groot, aangezien men bang was voor een gigantische knoeiboel. Een meeten regeltechnikus van Philips werkte het model dan ook in elektronische vorm uit: de voorraadgrootheden werden gesimuleerd door gecumuleerde energie in akku's, de stroomgrootheden door elektrische stroom. Het fraaie uiterlijk van deze voorloper van het aan de VU ontwikkelde VUMASbedrijfsspel verborg een dradenwarboel waar niemand wijs uit kon en die de toepasselijke benaming 'elektronische bami' kreeg. AWeen de maker zelf was in staat hetding goed af te stellen. "Deze maakte echter karrière", aldus Traas, "en ging voor/\ramco de woestijn in, waarop hetding in deversukkeling raakte." Philips vroeg toen Traas een nieuw, gekompliceerder model te maken. Deze bedankte echter, omdat hij geen tijd had. Op basis van het oude model is toen een nieuwe machine gemaakt, met behulp van moderne elektronika. Deze Ekocirk staat nog steeds in het Evoluon, Er worden overigens nog steeds nieuwe mechanische modellen ontwik-

231

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen