VU Magazine 1985 - pagina 377

Vallen e n opstaan Meer dan het terugtreden van Kuyper, wiens invloed in een proces van jaren al tanende was, markeerde de verandering van de ondernemingsvorm van De Standaard de afsluiting van een voorbije en de start van een nieuwe periode voor de krant. Deze verandering betekende een definitief afscheid van een tijd, waarin het draaiende houden van de persen vaak in fi_nancieel en organisatorisch opzicht een kwestie van vallen en opstaan was, zodat het voortbestaan van de krant herhaaldelijk aan een zijden draadje heeft gehangen. De nieuwe start in de vorm van een Naamloze Vennootschap maakte het De Standaard mogelijk zich van een met veel kunst- en vliegwerk volgehouden experiment te emanciperen tot een volwaardig dagbladbedrijf dat voldeed aan de eisen van de tijd. En die tijd zou spoedig vragen om een krant in de vorm van een afgerond totaalprodukt, om een Standaard voor gezin en bedrijf, in een oplage die door de groei van het antirevolutionaire volksdeel in aantal en koopkracht na de Eerste Wereldoorlog, vele duizenden exemplaren hoger zou liggen dan in de periode daarvóór. Krantenman Door de periode 1872-1916 van de geschiedenis van De Standaard te kwalificeren als één van vallen en opstaan, wordt de vraag opgeworpen, of Kuyper dan eigenlijk wel de geboren krantenman was die ons in allerlei jubileumuitgaven wordt voorgehouden. Ik denk, dat deze vraag zowel met een "ja" als met een "neen" beantwoord moet worden. Krantenmannen heb je natuurlijk

in soorten en maten. Het valt voor ieder dagblad te hopen, dat voor elke positie de juiste persoon kan worden gevonden. Zeker bezat Kuyper een aantal talenten die hij De Standaard op onnavolgbare wijze ten goede heeft laten komen. Maar zijn kracht was tegelijkertijd ook zijn zwakte. De Standaard was in Kuypers ogen een middel, of, zoals hij het zelf in 1897 stelde: "...mijn Standaard is mij nooit iets anders geweest dan een paard, dat ik bereed, om den eindpaal van den weg des te sneller te bereiken, en in dien eindpaal lag mijn levensdoel. " De Standaard werd door de uitdrukkelijke belijdenis van Gods Woord geacht de antirevolutionairen en het liefst het hele Nederlandse volk te brengen tot het aanvaarden van de goddelijke ordinantiën (geboden) op alle terreinen van het leven. Juist omwille van een zo groot mogelijk bereik onder het krantenlezend publiek hield Kuyper vast aan een lage abonnementsprijs van De Standaard, lager dan de financiële positie van de krant vaak wenselijk maakte. Gemeten naar zijn eigen doeleinden heeft Kuyper inderdaad tot een aanmerkelijk succes weten te komen. Maar zulks niet in zijn eentje; al wat Kuyper belichaamde was op zichzelf niet voldoende om De Standaard te maken tot wat de krant geweest is. Daarvoor waren ook andere krantenmannen nodig, die ik de mannen achter De Standaard genoemd heb, maar die je ook de mannen achter Kuyper zou kunnen noemen. Want Kuypers omgang met De Standaard kon niet gecompenseerd worden op alle punten waarop deze aanvulling van andermans inspanningen behoefde. Door de wijze waarop hij

domineerde, leverde het ondergeschikt maken van de krant aan zijn levenswerk een blijvend tekort aan aandacht op voor de eisen die het bestaan van een dagblad stelde. Een dagblad dat ook tot op zekere hoogte in zijn eigen recht had moeten worden gelaten, al was het alleen maar om zijn toekomstige invloed te verzekeren. Was Kuyper de "ideale krantenman" geweest, dan had hij dit wellicht ingezien en ernaar gehandeld, bijvoorbeeld door anderen bij de krant meer speelruimte te laten. Maar wie weet was dan de geschiedenis van De Standaard wel heel anders verlopen.

Veldheer Feit is ondertussen, dat tot zijn dood toe Kuyper en hij alleen voor de buitenwacht de verpersoonlijking van De Standaard was en bleef, ook al nam zijn zeggenschap over de krant, zoals beschreven, in de loop der jaren af. Enerzijds droeg hiertoe in het begin van deze eeuw de nieuwe generatie antirevolutionaire voormannen, zoals Colijn en Idenburg, bij, die alleen door de alom geëerde hoofdredacteur eindeloos te prijzen, konden hopen onder zijn duiven te schieten. Anderzijds werkte ook Kuypers presentatie zijn hele leven lang deze situatie volledig in de hand. Een geliefkoosde vergelijking stelde hemzelf, de hoofdredacteur van De Standaard, voor als de grote calvinistische veldheer en het personeel van de krant (net zoals de antirevolutionairen in het algemeen) als de hem onderhorige, volgzame soldaten. Je vraagt je wel eens af, of het voetvolk en vooral Kuypers subalterne officieren zich deze beeldvorming en de eruit sprekende gezagsverhou-

Toen Kuyper zich in 1912 liet huldigen omdat De Standaard 40 jaar bestond, zaten in de zaal van het gebouw voor Kunsten en Wetenschappen te Utrecht meer mensen dan het dagblad abonnees telde

VU-magazine, 14e jaargang nr. 8, september 1985

.^>

311

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen