VU Magazine 1985 - pagina 109

ontvluchtte, werd de oliekraan dus al gehanteerd als politiekdrukmiddel om Engeland te verlossen van de Rhodesië-problematiek. Eind van die maand stemden de VS en Engeland tegen een resolutie waarin de Veiligheidsraad opgeroepen werd een olie-embargo tegen Zuid-Afrika in overweging te nemen.

aan te sluiten bij de landen, die al een olie-boycot tegen Zuid-Afrika kennen. Minister Van der Klaauw, die zelf volstrekt niet zegt te geloven in de effectiviteit daarvan, wordt op stap gestuurd om andere EG-staten voor het idee te winnen. Hij verschuilt zich achter allerlei juridische problemen. Geen ervan blijft overeind in de discussie, in 1980 wordt in Amsterdam een Interna-

Shell In Nederland wordt tijdens de Shellaandeelhoudersvergadering van 1982 een door het Komitee Zuidelijk Afrika, Kairos, Pax Christi Nederland en Novib vervaardigd "bruinboek" overhandigd aan de scheidende president-directeur De Bruyne waarin diens rol bij de oliesmokkel naar Rhodesië nog eens uit de doeken wordt gedaan. De

1979 Achteraf bekeken is 1979 misschien wel het jaar geweest waarin mogelijk een eind had kunnen worden gemaakt aan de apartheidspolitiek wanneer de politieke wil daartoe voldoende aanwezig was geweest bij Engeland en de VS. Een ook de Namibië-problematiek had op vreedzame wijze kunnen worden opgelost wanneer de oliekraan toen dichtgedraaid was op last van de Veiligheidsraad. Er is wel beweerd dat juisthet mislukken van het olie-embargo tegen Rhodesië heeft aangetoond dat economische sancties niet werken, zelfs wanneer deze door de Vraad worden afgekondigd, maar dat verhaal gaat voor Zuid-Afrika niet op. Rhodesië kon met hulp van de oliemaatschappijen de dans nog ontspringen omdat het eerste via de Portugese kolonie Mozambique en later via ZuidAfrika olie kon aanvoeren. Zuid-Afrika heeft niet meer van dergelijke buurlanden. Het is uiterst kwetsbaar geworden voor een absoluut olie-embargo omdat alle ruwe olie het land per tanker moet bereiken. Met papieren kan gegoocheld worden, maar een traagvarende supertanker verstoppen, lukt niet. Al op 13 februari 1979 verklaart de Zuidafrikaanse minister van Economische Zaken Heunis dat Zuid-Afrika extra veel moet betalen voor de olie die het nog weet te bemachtigen. Pretoria stelt een volledig verbod in op publikatie van informatie over het oliegebruik in Zuid-Afrika. Een geheim staatsoliefonds wordt ingesteld om extra premies op de invoer van olie te kunnen betalen. Een groot Zuidafrikaans bedrijf looft een premie van 2 miljoen gulden uit voor de Zuidafrikaan, die een alternatief voor benzine weet te vinden. De stemming in het land isonzekeren nerveus. Al sinds 1973 gelden enkele maatregelen om het benzineverbruik te beperken; de pompen zijn slechts 60 uur per week open en auto's mogen niet harder rijden dan 80 km, nu worden er ook al distributiebonnen gedrukt. De jaren 1979 en 1980 zijn voor ZuidAfrika zeer benarde geweest. In het jaar 1979 ontstaat er ook een grote druk vanuit het Nederlandse parlement op het kabinet-Van Agt om zich

vu-Magazine 14 (1985) 3 maart 1985

Buiten het gebouw waar de Shell in 1983 vergaderde was een demonstratie-auto opgesteld. Binnen verklaarde president-directeur Van Wachem dat Shell geen ruwe olie meer aan Zuid-Afrika levert

tionaal Seminar over de oliesancties belegd. Voor Kairos en het Komitee Zuidelijk Afrika is dat aanleiding het Shipping Research Bureau in het leven te roepen. De grote oliemaatschappijen worden steeds schichtiger hun naam aan olieleveranties naar Zuid-Afrika te verbinden. Tot verontwaardiging van velen zijn ze maar net aan gerechtelijke vervolging in Engeland ontsnapt op grond van schending van het Rhodesië-embargo. Een aantal kleinere Engelse firma's is wel gestraft voor overtreding van de sanctiewetten, o.a. een leverancier van benzinepompen, maar een week na de beëindiging van het rebellenbewind van lan Smith maakt de conservatieve regering van Engeland bekend dat er geen vervolging van Shell en BP zal plaatsvinden. Het bewijsmateriaal lag weliswaar op straat, maar één van de argumenten om de zaak maar te laten rusten was dat er maar liefst 14.000 dossiers met 250.000 documenten doorgeploegd zouden moeten worden. De Labour-oppositie protesteerde maar zwak, beducht dat ook de eigen nogal compromitterende rol in de hele affaire weer zou worden opgerakeld.

betrokken organisaties beschouwen het als een ernstige zaak, dat De Bruyne en andere directieleden zich nooit voor de rechter hebben moeten verantwoorden. Deze conclusie werd onderschreven door meer dan 200 juristen, onder wie mr. G. E. Langemeyer, oud procureur-generaal van de Hoge Raad. Geschrokken moet Shell ook zijn over de groeiende ergernis onder protestaandeelhouders. Tot 1980 nam dat elk jaar toe. Toen bleken bijna 600 aandeelhouders, vertegenwoordigende 20 procentvan destemmen, de jaarrekening af te keuren. De reactie is geweest een statuten-wijziging, die de invloed van de grote aandeelhouders uitbreidde en het verstrekken van volmachten aan Kairos moeilijker maakte. Ook steeds meer werknemers begonnen een onbehagelijk gevoel te krijgen verbonden te zijn aan een bedrijf, dat zich zo compromitteerde in Zuidelijk Afrika. Hoewel het volgens de Nederlandse wet nog volstrekt legaal is, werden in de periode 1980 tot juni 1981 tankervaarten van Shell naar Zuid-Afrika voor de Nederlandse autoriteiten geheim gehouden. Op de Shell-jaarvergadering van 1983 verklaarde president-directeur L. C. van Wachem: "dat al sinds enige tijd geen

87

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen