VU Magazine 1985 - pagina 357

yM Roelf Haan

Ter verdediging van het westen De nieuwe minister van buitenlandse zaken van de SowjetUnie heeft deze zomer, aan het begin van de conferentie te Helsinki over de Europese veiligheid en samenwerking, eenzijdig een stop afgekondigd op het houden van kernproeven. De Russen zouden deze pauze in acht nemen vanaf 6 augustus: de datum waarop de Amerikanen de eerste atoombom gooiden op Hiroshima. Het is tekenend dat een dergelijk aanbod onmiddellijk geheel wordt gebrandmerkt als een propagandastunt. Natuurlijk is een propaganda-aspect onafscheidelijk van een dergelijk voorstel. Maar daarmee mag de beoordeling en de westelijke reactie niet afgedaan zijn. Behalve het propaganda-aspect had het Russische initiatief ook een inhoud. En het beroep op de herinnering aan het verschrikkelijke gebeuren in Hiroshima moet toch kunnen uitstijgen boven partijdige OostWest-belangen. Uiteindelijk hebben de Russen er geen schuld aan dat de Amerikanen het gebruik van de atoombom hebben geïntroduceerd.

hout snijdt, dan verdienen ze die propagandaslag te winnen, evenals de Amerikanen dat zouden verdienen als ze met een voorstel zouden komen van werkelijk internationaal belang. In werkelijkheid wordt nu het bewijs geleverd dat het atoomdebat ondergeschikt is gemaakt aan de Oost-West-confrontatie. Dat is gevaarlijk en kortzichtig, want de betekenis ervan is daar allesbehalve toe beperkt. En het atoomvraagstuk is historisch ook allerminst in deze context ontstaan, maar in de wapenrace met NaziDuitsland. Er zullen wel altijd mensen blij•^en die een redenering als die ik hier volg anti-westers vinden, want het gevolg ervan zou toch immers afbreuk doen aan de kracht van de westelijke wereld. Zij hebben een bepaalde opvatting over hoe die kracht er perse uit moet zien: materieel, om niet te zeggen materialistisch, en militair. Eigenlijk is kritiek op het westen 'altijd fout, want die "speelt de vijand in de kaart".

De Amerikaanse reactie was al even typisch. De proeven gaan natuurlijk door, en om dit als het ware nog nader te accentueren werden de Russen uitgenodigd om het ritueel van een ondergrondse Amerikaanse kernproef eens te komen bijwonen. Zo zouden ze des te meer in het complot worden betrokken: de show moet doorgaan. Het moge zo zijn dat de Russen een propagandaslag willen slaan, maar als de strekking en de inhoud van hun voorstel

VU-magazine, 14e jaargang nr 8 september 1985

Ook in en rond de Wereldraad van Kerken beluistert men een soortgelijke kritiek, al is die minder materialistisch geïnspireerd. Het ideaal van de Wereldraad, en van zijn eerste secretaris-generaal Visser 't Hooft, was dat hij over politieke, economische en maatschappelijke misstanden in oost en west op eigen, d.w.z. onafhankelijke manier zou spreken. Wat zien we echter in de parktijk? De harde kritiek van de kerken treft eigenlijk voortdurend het westen, met name vanwege Latijns-Amerika. Tegen de schending van de mensenrechten in oost, of tegen de

Russische bezetting en terreur in Afghanistan, wordt nauwelijks een stem verheven. Dit komt weliswaar doordat de Russische kerkelijke gedelegeerden door hun directe of indirecte binding aan hun regime zulk spreken van de Wereldraad verhinderen, en daarom is de eenzijdigheid van de Wereldraad wel te begrijpen, maar Geneve moet, zo zeggen deze waarnemers, dan ook de consequentie trekken en het evenwicht herstellen. Is er weinig kritiek op Rusland, dan moet er dus ook weinig kritiek zijn op Amerika, want anders verliest de Wereldraad haar onafhankelijkheid doordat zij partijdig optreedt. Mijn bezwaar tegen dit ogenschijnlijk zo evenwichtige standpunt is, dat het de onafhankelijkheid van het kerkelijke spreken — dat verkondigend spreken is — pas werkelijk en grondig ondermijnt. Want zo zouden de kerken zich eveneens laten leiden door koude-oorlog-overwegingen, propaganda-argumenten en deelbelangen (nl. die van het westen, althans van een bepaald aanzicht van het Westen). Zij zouden zo ook het gesecularizeerde politieke criterium overnemen voor wat wordt gezien als me'nselijke en westers-maatschappelijke weerbaarheid. En dat criterium zou wel eens in conflict kunnen zijn met de kerkelijke boodschap.

lergrootste critici van de westerse samenleving. Jacques Ellul, is onpartijdig genoeg om ook een boek te hebben geschreven ter verdediging van het westen (Trahison de l'Occident, 1975). Het zijn juist diegenen, zegt EUul, die hun idealen doen opgaan in politieke en technische macht, die de samenleving willen onderwerpen aan een steeds grotere beheersing en controle, die werkelijk verraad plegen aan het westen. Want wat heeft het westen tot westen gemaakt? Naast de Griekse en Romeinse invloed die de menselijke statuur tot ongekende hoogte hadden gebracht, is er de Christelijke invloed, of beter gezegd, het historische feit van de zending van Christus en de apostelen. "De grootheid van het westen bestaat hierin dat het de plaats is waar God zijn uiteindelijke en meest radicale uitdaging aan de mens heeft gedaan ". Hij bevocht de mens niet met diens eigen wapens; hij trachtte door te dringen tot het hart van het hele conflict, en de hele menselijke onderneming opnieuw te doen starten. Door deze keuze op het westen is het mysterie en is de tegenspraak geboren, waardoor het westen westen werd: de historische plaats van het meest radicale geestelijke debat, aldus EUul. Zou de Wereldraad moeten ophouden speciaal tot dat westen te spreken?

Kritiek op het westen te willen verhinderen omdat die eenzijdig zijn, "het eigen nest bevuilt" etc. betekent dat in feite juist de kracht vari het westen: van vrijheid en democratie, wordt aangetast. Een van de al-

291

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen