VU Magazine 1985 - pagina 280

Geschiedenis van 'Oslolanden' eindelijkte boek

Klein, maar niet zo dapper Had 't allemaal anders kunnen lopen? Hadden de kleine landen in West-Europa uit de klauwen van Hitlerkunnen blijven?Hetis nietonwaarschijnlijk, aldusVU-historicusdr. Ger van Roon, van wiezojuisthetomvangrijke boek 'Kleine landen in crisistijd' van de persen rolde. Wanneer de'Oslolanden', waaronder Nederland, zich op voorhand minder hadden aangepast aan de eisen van het Derde Rijk zouden zij de dans wellicht ontsprongen zijn. Het is bepaald niet uitgesloten dat de Duitsers zouden hebben afgezien van een aanval op de kleine landen in Noord- en West-Europa, wanneer er een samenwerkingsverband tot stand zou zijn gekomen tussen de Verenigde Staten en de zogenaamde Oslolanden. De VS koesterden een groeiende belangstelling voor deze kleine landen — Noorwegen, Zweden, Denemarken, Finland, België, Luxemburg en Nederland - die in 1930 (Finland in '33) de Conventie van Oslo ondertekenden. Deze overeenkomst was aanvankelijk puur economisch gericht, maar kreeg in de loop van de jaren dertig langzamerhand een meer politiek karakter. Aan het feit dat de rond 1935 gestarte Amerikaanse pogingen tot toenadering uiteindelijk op niets zijn uitgelopen, heeft Nederland niet in de laatste plaats schuld gehad. Ons land keerde zich in het najaar van 1939 als enige tegen het formaliseren van de ontluikende romance tussen de 'Oslolanden' en de VS; een verhouding die overigens door Duitsland metvreesen beven werd bezien. Duitsland had de Oslolanden in economisch opzicht hard nodig. Door haar eenzijdige gerichtheid op de oorlogsindustrie stond de economie van het Derde Rijk onder grote druk. Reden waarom men daar de samenwerking tussen de Oslolanden onderling al erg genoeg vond. Met succes heeft Duitsland die landen uiteindelijk tegen elkaar uitgespeeld en daarmee het kortstondige samenwerkingsverband opgeblazen. Dat spel hebben de Oslolanden onvoldoende doorzien. Was dat wel het geval geweest, dan zou de Tweede Wereldoorlog wellicht een anderverloop hebben gehad. Voor de minder fraaie rol van Nederland kan men op ten minste drie oorzaken wijzen; het uiteindelijk niet los kunnen laten van de isolationistische koers die ons land, evenals Noorwegen en Denemarken, ondanks alles prefereerde, de onmiskenbare angst die men had voor de grote en steeds 234

sterker wordende buurman, die tot neutraliteit en 'nieuw realisme' verleidde, en last but not least üe nimmer aflatende Hollandse koopmansgeest die de Nederlandse regering uiteindelijk door de knieën deed gaan voor de economische kluif die Duitsland ons land voorhield. Krijgsgedruis Zaken zijn zaken en idealen zijn andere koek, moet het Ministerie van Economische Zaken destijds gedacht hebben, toen men minister-president Colijn de steun voor zijn 'appeasement'-gedachte onthield. Die verzoeningsgedachte, in het teken waarvan Colijn de Handelsovereenkomst van Den Haag in mei 1937 wilde plaatsen, was overigens al een zwak overblijfsel van de veel krachtiger oproep, nog in 1936 door hem gedaan aan de democratische landen, om economisch én politiek tot nauwere samenwerking te komen. Zelfs deze handelsovereenkomst die de samenwerking tussen de Oslolanden moest bekrachtigen.

bleek al te veel van het goede. Was dat althans in de ogen van het departement van Economische Zaken dat, zich gesteund wetend door delen van het bedrijfsleven, 'een oriëntatie op Duitsland' lucratiever, dus meer opportuun achtte. Het hemd bleek nader dan de rok. En Colijn legde zich erbij neer. Een jaar later verzette Nederland zich als enige 'Osloland' tegen een verlenging van de handelsovereenkomst. Weer anderhalf jaar later brak de oorlog uit. De vredesoproep van de Belgische koning Leopold, een laatste strohalm, gegrepen uit naam van de Oslolanden, werd al overstemd door het aanzwellend krijgsgedruis. Hitler duldde geen onafhankelijke groep kleine landen naast zijn Derde Duitse Rijk en trachtte, met succes naar later bleek, de samenwerking te ondermijnen. Duitsland hitste de kleine landen op tegen Engeland en confronteerde ze met het begrip 'economische neutraliteit'. Dat betekende voor het merendeel van de voormalige Oslolanden de doodsteek. Niets stond de Duitsers, die de economische capaciteiten van die landen zo bitter hard nodig had, toen nog in de weg om de te bezetten landen, èn het tijdstip waarop deze bezet zouden worden, zelf te bepalen. Tien jaar van samenwerking en wederzijdse steun kwamen zo ten einde; voor een niet onbelangrijk deel het gevolg van halfslachtigheid, verkeerd begrepen eigenbelang en kortzichtigheid. Helemaal zonder gevolgen is de Osloconventie toch niet gebleven. Samenwerkingsverbanden als 'de Noorse Raad' en 'de Benelux' kan men zien als een voortzetting op bescheidener schaal van die kortstondige bundeling van krachten, aldus dr. Van Roon in zijn omvangrijke studie. Volkenbond Maar waar was 't in 1930 eigenlijk om

Dr.Gervan Roon

VU-Magazine14(1984)6 juni 1985

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen