VU Magazine 1986 - pagina 173

Oroenmila het Ifa-orakel geleerd. De relatie tussen Oroenmila en Eshoe is dan ook hecht. Terwijl Oroenmila het principe van morele ordening vertegenwoordigt, is Eshoe de grote ordeverstoorder in het leven van alle dag. Oloroen, de Allerhoogste, verleende Eshoe namelijk ashe, de macht om dingen te laten gebeuren en zich te laten 'vermenigvuldigen'. (Een ongeluk komt zelden alleen). Ashe betekent letterlijk 'het zij zo, fiat'. En met deze macht gewapend voert Eshoe zijn plichten uit als inspecteur en rapporteur van Oloroen. ledere ongerechtigheid, ontoereikendheid, zorgeloosheid of hebzucht, die aan het licht komt in offerrituelen, festivals, het dagelijks leven en in het handelsverkeer worden genadeloos door hem afgestraft. Rampen en tegenspoed die bij toeval ontstaan lijken te zijn blijken achteraf het werk van Eshoe te zijn geweest. Op deze wijze is er in het wereldbeeld van de Yoroeba sprake van een balans tussen orde en chaos. Zo merkt de cultureel antropoloog E. Mc Clelland in zijn boek The Cult of Ifa among the Yoruba op dat de Ifa-verzen geen conflict tussen goed en kwaad suggereren: "Net zoals Ifa vereerd wordt als de goddelijke onderwijzer die de mens op de hoogte brengt van de wil van Oloroen en hem helpt deze uit te voeren, zo wordt Eshoe, 'de hemelse gerechtsdienaar' zoals hij genoemd wordt, gevreesd voor

Orakelbord met het gezicht van Eshoe

VU-MAGAZINE -

APRIL 1986

het omgekeerde proces. Ook hij weet wat het orakel gesproken heeft en al zijn energie richt hij erop iedere handeling te ontdekken die een consultant diskwalificeert zodat hij deze tot wanhoop kan brengen." Aan de andere kant verzacht hij het lot van de mensen die hem gunstig gestemd hebben. En daarom luidt het gezegde: "Men vlucht niet van hem weg noch wacht op hem." Eshoe is de onvoorspelbare factor in ons bestaan. Hij wordt door de Yoroeba geportretteerd als een eenzame kinderloze zwerver. Zijn andere naam is Elegbara of Elegba wat "hij-die-macht-heeft" betekent. Met die macht doorkruist hij onze eigen subjectieve plannen en bedoelingen. Daarbij is hij moeilijk tot kalmte te bewegen. In tegenstelling tot Ifa is zijn koelheid problematisch. Daarom probeert men hem door regelmatige offerhandelingen tot matiging en bezinning te brengen. Gelukkig worden de Yoroeba daarin bijgestaan door het raadselachtige wezen, Ela genaamd. Ela wordt beschouwd als broer van Ifa, of als de zoon van Ifa, of als Ifa onder een andere naam. Hij vormt eerder een invloed dan een persoonlijkheid, een invloed gericht op vrede en verzoening. Men zegt dat hij in staat is de wereld voor een catastrofe te behoeden. Volgens de Ifa-literatuur oefent hij dan ook enige controle uit over Eshoe: "Wanneer hij-die-macht-heeft van plan is de wereld te

ontwrichten, is het Ela die hem tegenwerkt. Ela ontvangt geen loon. Ela ontvangt geen kolanoten." Hij wordt verder omschreven als onvoorwaardelijk goed, zuiver als kristal en wordt aangesproken als "de stralende, helder als een vallende ster".

I

fa, Eshoe en Ela geven een verbeelding aan de wereld van toeval die in hoge mate aan de realiteit daarvan recht doet. In het boek Synchroniciteit van Carl Gystav Jung komen deze gestalten niet voor, maar aan de voorbeelden die de dieptepsycholoog geeft is wel een Eshoe- of Ela-aspect te ontdekken. Daarbij lijkt Eshoe zich met zijn macht om dingen te laten herhalen vooral toegelegd te hebben op grappenmakerij. Zo citeert Jung het verhaal van meneer Deschamps die als jongen in de Franse stad Orleans een stukje plumpudding kreeg van een zekere meneer de Fontgibu: "Tien jaar later ontdekte hij in een Parijs restaurant weer een plumpudding en vroeg er een stuk van. Het bleek echter dat de pudding al besteld was en wel door meneer de Fontgibu. Vele jaren later werd Deschamps uitgenodigd voor het eten van een plumpudding als voor een bijzonder zeldzaam gerecht. Onder het eten maakte hij de opmerking dat nu alleen meneer de Fontgibu ontbrak. Op dit moment ging de deur open en kwam een stokoude, gedesoriënteerde grijsaard binnen: meneer de Fontgibu die zich in het adres vergist had en per ongeluk in dit gezelschap was terechtgekomen." En hoe staat het met Ela? De raadselachtige Ela is misschien aanwezig in die toevalsgebeurtenissen die ons dermate diep raken dat er een besef van vrede en geborgenheid over ons komt. Een vrouw uit Utrecht schreef mij vorig jaar dat zij op een ochtend het gedicht The Daffodils (Gele narcissen) van William Wordsworth las. 's Middags bezocht zij een ernstig zieke vriendin die haar het volgende vertelde: "Ik had vannacht een vreemde droom. Ik droomde van een groot veld gele narcissen en allemaal waren ze even gaaf." "Dat is ook toevallig", antwoordde de bezoekster. "Vanmorgen zat ik te lezen in een boekje van Wordsworth en werd toch zo gegrepen door zijn gedicht 'The Daffodils'. Ken je dat?" "Zeker", luidde het antwoord van de vriendin. "Vroeger moesten wij dat op school leren. In mijn boekenkast staat het boekje 'Treasure book of English verse'." De vrouw vervolgt dan in haar brief: "Ik pakte het boekje en samen lazen wij 'The Daffodils'. Het was een middag om nooit te vergeten. Je voelde dit samenzijn als een bijzonder geschenk." D

Dr. Herbert van Erkelens is tijdelijk verbonden aan de vakgroep Algemene Vorming van de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen voor een project 'Geloof en Natuurwetenschap'.

159

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen