VU Magazine 1986 - pagina 309

kiezingen van 1933 door de communist Henk Sneevliet was gewonnen. Splinters De SDAP stond zeer aarzelend tegenover de burgeroorlog in Spanje. Het hoefde geen betoog dat men tegen Franco en de zijnen was, maar dat wilde zeker niet zeggen dat men bij alles wat de republikeinen deden hoera riep. De partijleiding wist niet goed raad met de revolutionaire ideeën die vanuit Spanje werden gemeld. De SDAP wilde zeker niet voor dit soort idealen vechten. Zij hield zich zo veel mogelijk op de vlakte. In de binnenlandse politiek hoopte men namelijk een Rooms-rode coalitie tot stand te brengen en het was dus zaak de katholieken niet te zeer tegen zich in het harnas te jagen. Voor de twee andere linkse partijen in het Nederlandse parlement was het niet zozeer de vraag of zij voor de republiek waren, dan wel welke groepering binnen het Spaanse linkse kamp zij wel en welke zij niet wilden steunen. Links Spanje was namelijk verdeeld in vele splinters en partijen. Er waren socialisten, communisten en met name in sommige delen van het land ook sterk anarchistische stromingen. Binnen die geledingen was het niet altijd koek en ei en links Nederland was zich terdege bewust van de daar gevoerde discussie over de wijze waarop de nieuwe naties dienden te ontstaan en bestuurd bewust. Dit terwijl de onderlinge verschillen binnen het linkse kamp de rechtse Nederlanders die Spanje bezochten geheel leken te ontgaan. Alleen iemand als Johan Brouwer had er oog voor en wist er iets van af. Een zaak waar links ook anders dan rechts tegen aankeek was de vraag wat nu eigenlijk de inzet was van de oorlog in Spanje. Zagen de conservatieven het als de strijd tegen het verderfelijk communisme, de linkse partijen waren het er over eens dat hier socialisme tegen fascisme vocht en dat het oprukken van het fascisme een voor de wereldvrede en de vrijheid van de individuele mensen zeer bedreigende zaak was. Dodencijfers Binnen het linkse kamp, met name ook onder de partijen die niet vertegenwoordigd waren in de Tweede Kamer zaten mensen die de strijd in Spanje van zo groot belang achtten dat zij er zelf aan wensten deel te nemen. Aan linkse zijde was een speciale internationale brigade waarin buitenlandse vrijwilligers werden ondergebracht. Gedurende enige tijd was er binnen de Xle brigade, zoals deze genoemd werd, een Nederlandse compagnie, die onder leiding stond van Piet Laros. In de Nederlandse afdeling waren ook wat Duitsers opgenomen, die indien zij krijgsgevangen werden gemaakt zich uitgaven voor Nederlanders, omdat ze anders door de Franco-aanhangers op de trein werden gezet naar Hitler Duitsland,

VU-MAGAZINE - JULI/AUGUSTUS 1986

•Ü

waar hen het concentratiekamp wachtte. Op het moment dat de burgeroorlog uitbrak was er juist een internationaal schrijverscongres aan de gang in Madrid. Daaraan is het misschien te wijten dat van het begin af aan zo'n groot aantal internationaal bekende schrijvers als vrijwilligers aan de zijde van de Republikeinen heeft gevochten. Eind oktober 1936 werd de speciale brigade gevormd. De vrijwilligers werden vrijwel onmiddellijk overgevlogen naar Madrid waar zij werden ingezet bij de verdediging van de zwaar bedreigde hoofdstad. Deze gebeurtenis aan het begin is een voorbeeld van hoe de internationale brigade werd gebruikt. Ze werd steeds ingezet op die plaatsen waar de strijd het hevigste woedde. Vandaar dat de verliescijfers onder de interbrigadisten, die vaak onvoldoende getraind en zonder voldoende onderlinge samenhang moesten opereren, zeer hoog zijn. De schattingen van de dodencijfers voor het totale leger aan republikeinse zijde liggen rond de tien procent, maar voor sommige onderdelen van de interbrigadisten wordt wel gesproken van dertig tot veertig procent. In totaal hebben ongeveer 350.000 mannen en enkele vrouwen afkomstig uit het buitenland aan de strijd deel genomen. Uit Nederland zijn zoals gezegd ongeveer zevenhonderdvijftig mensen naar Spanje gereisd. Onder hen bevond zich ten minste één vrouw, die als verpleegster is opgetreden. Er zijn nooit meer dan 150.000 mensen tegelijk ingelijfd geweest bij de internationale brigade Onder internationale druk is 'de elfde' uiteindelijk in het najaar van 1937 al weer ontbonden. Er werd besloten dat

Zelfs binnen het linkse en dus pro-republikeinse kamp was men verdeeld over de vraag wie van de linkse groeperingen in Spanje te steunen. Hier de trotskistische visie op de wijze waarop stalinisten, in het zicht van de gezamenlijke vijand, de republikeinen in de rug aanvallen.

geen buitenlandse inmenging meer geduld kon worden. Alle buitenlanders moesten zich terugtrekken. De republikeinse regering die hoopte dat de Duitse en Italiaanse troepen naar hun land zouden terugkeren legden zich bij deze internationale eis neer en ontsloegen de interbrigadisten van hun militaire eed. Numeriek is de deelname van de interbrigadisten nauwelijks van belang geweest voor het verloop van de Spaanse burgeroorlog. Door hun standvastigheid stelden deze mensen echter een voorbeeld van wat men moest over hebben voor zijn idealen. In het denken van veel linkse mensen in Europa en de Verenigde Staten betekende dit heel veel en was hun voorbeeld van belang voor de houding die zij aannamen bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Er zijn weinig gegevens overgebleven over de interbrigadisten, zeker over de Nederlandse deelnemers aan dit legeronderdeel. Het overschrijden van de grens was illegaal. Veel mensen probeerden bij terugkeer niet te laten blijken dat zij gevochten hadden in Spanje, omdat zij daarmee hun Nederlanderschap zouden verliezen en een ander deel heeft in mei 1940 alle papieren verbrand. Pas de laatste jaren, nu deze mensen in ere hersteld zijn, komen de verhalen los. Historici zijn momenteel met grote haast bezig om die verhalen op te tekenen. Naast historisch verantwoorde verhalen zijn hiervan ook enkele indrukwekkende 'documents humaine' te verwachten en voor een deel reeds uitgegeven. D

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen