VU Magazine 1986 - pagina 315

Frank R. Boddendijk

Sabbatsjaar

Het probleem der werkloosheid heeft menig mens op zoek doen gaan naar de steen der wijzen. Een enkeling meent deze ook daadwerkelijk gevonden te hebben. "Arbeidstijdverkorting" leek zo'n oplossing. Wanneer alle mensen met een betaalde baan nu per week minder zouden gaan werken, bij voorbeeld van 40 uur via 36 naar 32 uur of minder, dan zouden er 10 procent, 20 procent of zelfs 30 procent nieuwe arbeidsplaatsen gecreëerd kunnen worden. Want het werk gaat wel door, zeker bij een economische opleving zoals wij die vandaag de dag mogelijkerwijze meemaken ondanks de sombere voorspellingen van de OESO. Natuurlijk, eenvoudig zou het niet zijn; maar mag het wat organisatie kosten om een klein miljoen officieel geregistreerde werklozen en mogelijkerwijze een even groot aantal niet geregistreerde werklozen — waaronder vele vrouwen die op de arbeidsmarkt willen (her-)intreden na een aantal jaren voor de kleine kinderen te hebben gezorgd — aan een betaalde baan te helpen? De discussie over een drastische arbeidstijdverkorting is echter reeds snel in het slop geraakt; er waren wetten en andere bezwaren. Arbeidsduurverkorting werd het nieuwe modewoord, met als praktijk dat een aantal bedrijven en instellingen voortaan op vrijdagmiddag eerder dicht ging, waarbij de bedrijfstijd afnam in plaats van toe — wat mogelijk zou zijn bij drastische ATV: twee ploegen die per dag elk vijf uur werken. En ondanks het feit dat werknemers voor hun ADV loon en/of prijscompensatie inleverden, is er van herbezetting nauwelijks sprake. Jammer, en dat geldt ook voor de VU.

VU-MAGAZINE - JULI/AUGUSTUS 1986

Een Belgische professor had enige tijd geleden een andere oplossing. Geef iedere werknemer na drie maanden arbeid één maand vakantie. Dan sla je twee vliegen in één klap: gedurende die twee extra vakantiemaanden gaat het werk gewoon door, dus moeten extra mensen worden ingehuurd, terwijl alle werknemers, ook de ex-werklozen, veel gemotiveerder hun werk zullen doen omdat ze dankzij die extra vakantie niet meer zullen vast roesten in hun routinematige arbeid, waardoor mid-life crises en andere stress-situaties goeddeels voorkomen zouden kunnen worden. Als niet-realistisch is dit idee echter door politici van de hand gewezen. Een eeuwenoude variant hierop is echter, op zijn minst in universitaire kringen, langzamerhand weer populair geworden, het zogenaamde sabbatsjaar. Zoals de sabbat bedoeld is om uit te rusten van het werk dat in de afgelopen zes dagen verricht is én om God te dienen, zo is het sabbatsjaar bedoeld om land en gewas na zes jaar bewerking en groei weer tot een natuurlijk evenwicht te laten komen. De boog kan niet altijd gespannen blijven. Gebaseerd op het in Leviticus 25 gegeven gebod van het sabbatsjaar bestaat op Amerikaanse universiteiten al jaren lang het zgn. ,,sabbatical leave", bedoeld om hoogleraren na zes jaar van veel routinematige activiteiten een jaar te gunnen waarin ze intellectueel kunnen bijtanken d.m.v. studiereizen, ongestoorde studeerkameractiviteit e.d., waardoor ze in het achtste jaar voor een nieuwe periode van zes jaar weer uitgerust en met nieuw verworven kennis en inzichten aan de slag kunnen. Nu hoeft zo'n sabbatsjaar na-

tuurlijk niet beperkt te worden tot een relatief klein gezelschap van hoogleraren. Zou het niet goed zijn wanneer iedere werknemer na zes dienstjaren een sabbatsjaar zou krijgen om op een of andere manier iets aan zijn of haar vorming te doen? Eénzevende deel van het totaal aantal werknemers, ofwel zo'n 600.000 Nederlanders zou zich dan in 1987 verder kunnen gaan scholen. Een enorme impuls voor de werkgelegenheid in die sector, die momenteel zo onder druk staat. En bovendien zouden op papier zo'n 600.000 huidige werklozen gedurende één jaar werk kunnen hebben als vervanger van degenen die een sabbatsjaar genieten, terwijl de komende jaren een even groot aantal mensen sabbatsjaar heeft en vervangen moet worden. U merkt het al, cijfermatig zou er dan nou nauwelijks sprake zijn van officieel geregistreerde werkloosheid. Maar wie zal dat betalen? Tja, misschien moeten we dan toch weer kijken naar onze zuiderburen. In België wordt momenteel hard gewerkt aan de uitwerking van een soortgelijk plan, het werknemersverlof: na een bepaald aantal dienstjaren heeft iedere werknemer recht op een jaar verlof. Dit verlof dient een educatief karakter te hebben of opgevat te worden als ouderschapsverlof — zorg door vader of moeder voor het eigen pasgeboren kind na afloop van het kraamverlof —of als een combinatie van beide. De werkgever heeft de plicht een vervanger aan te trekken. De ex-werkloze krijgt het salaris van degene die met verlof is, terwijl deze laatste de uitkering krijgt van de nu ex-werkloze. Als dit idee in de praktijk gebracht wordt, een sabbatsjaar voor elke werknemer, worden minstens vier vliegen in één

klap geslagen: in de eerste plaats worden werklozen aan een baan geholpen en kunnen zo nieuwe beroepservaring opdoen; in de tweede plaats krijgen werknemers regelmatig de gelegenheid om zich intellectueel te recupereren; in de derde plaats lijkt dit een mogelijkheid om het hete hangijzer van het ouderschapsverlof — hard nodig om te zorgen dat vrouwen na de geboorte van hun kind niet definitief van de arbeidsmarkt verdwijnen, en van belang om niet alleen moeders maar ook vaders bij de zorg voor hun kind te betrekken — op een naar alleenstaanden toe niét-discriminatoire wijze te regelen; ten slotte kan het idee met gesloten beurzen worden uitgevoerd. Nu het CDA zo'n eclatant verkiezingssucces heeft behaald en de informateur de tale Kanaans spreekt zou het toch mogelijk moeten zijn dat christelijke politici zich laten inspireren door Levicitus 25. Of zouden ze terugschrikken voor het vervolg van dit bijbeldeel? Want na zeven maal zeven jaren breekt het vijftigste jaar aan: "Gij zult het vijftigste jaar heiligen en vrijheid in het land afkondigen voor al zijn bewoners, een jubeljaar zal het voor u zijn, dan zal ieder van u tot zijn bezitting en tot zijn geslacht terugkeren". Een jaar waarin ieder zijn verloren gegane bezittingen terugkrijgt. Kortom, een blauwdruk voor een zorgzame samenleving. Maar of dit ook een blauwdruk kan zijn voor een regeeraccoord van CDA en WD?

277

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen