VU Magazine 1986 - pagina 402

Rechter en wetgever tegenover elkaar in toenemend aantal politieke processen:

De hond die in z'n eigen staart bijt In toenemende mate lijken aktiegroepen en belangenorganisaties een beroep te doen op de rechter in hun verzet tegen wettelijke regelingen. Soms stelt de rechter de klagers in het gelijk, meestal niet. Willekeur? Of heeft de rechter altijd gelijk? De valkuilen van het recht blijken talrijk.

Eddy Dijt Met name voor de Haagse rechtbank zijn er de laatste jaren, veelal in kort geding, een aantal opmerkelijke processen gevoerd, waarin de rechter gevraagd werd de wet opzij te zetten, omdat deze onrechtmatig zou zijn. Deze processen hebben een sterk politiek karakter, omdat het regeringsbeleid voor de rechter ter discussie wordt gesteld. Een bekend voorbeeld is het momenteel lopende proces tegen de plaatsing van kruisraketten. Maar te denken is ook aan de vorig jaar door de FNV gevoerde procedure, waarin geëist werd om het kostwinnersbeginsel uit de Wet Werkloosheidsvoorziening (WWV) buiten werking te stellen. Dit soort "politieke" processen brengt een aantal juridische problemen met zich mee. Immers, de traditionele taak van de rechter - het op neutrale wijze toepassen van de wet - komt op losse schroeven te staan wanneer hij zich uitspreekt over de rechtmatig-

356

heid van de wet zelf en deze zelfs buiten werking stelt. Dat lijkt op een hond die in z'n eigen staart bijt. Het is interessant te zien hoe de rechter zich in deze netelige zaken opstelt. Er zijn bij voorbeeld uitspraken, waarin wettelijke regelingen door de rechter buiten toepassing worden gelaten en die zodoende het politieke beleid doorkruisen. Er zijn echter ook "mislukte" processen, waarin de rechter zich zeer terughoudend ten opzichte van de politiek opstelt. Van belang is de vraag naar het waarom van deze opstelling. Het antwoord daarop kan inzicht geven in een aantal juridische "valkuilen" waar bij voorbeeld aktiegroepen en belangenorganisaties rekening mee moeten houden. Al met al zijn de mogelijkheden om het overheidsbeleid via de rechter te beinvloeden vrij gering. Dat blijkt uit recente processen die zich afspeelden op het grensvlak tussen het recht en de politiek. De verhouding tussen rechter en politiek is echter

minder eenduidig dan men soms aanneemt, en hangt sterk af van de aard van het conflict.

I

n een drietal procedures werden recentelijk regelingen, afkomstig van een minister, aangevochten. Daarbij speelde een rol dat deze ministeriele regelingen (ook "wetten in materiele zin" genoemd) een lagere rang hebben dan de "echte" wet (afkomstig van regering en parlement te zamen en "wet in formele zin" genoemd). Een van de procedures betrof de inkomens van de medische specialisten (Hoge Raad 1 juli 1983). De Minister van Economische Zaken had in een Prijzenbeschikking maximumtarieven vastgesteld voor allerlei verrichtingen van medische specialisten. Doel hiervan was het geleidelijk koppelen van de inkomens van de specialisten aan bepaalde ambtenarensalarissen. De Landelijke Specialisten Vereniging (LSV) ging hiertegen in beroep ("koppeling" betekende namelijk in de praktijk "verlaging"). De Hoge Raad gaf de LSV gelijk en stelde de Prijzenbeschikking buiten werking. Volgens de Raad gaf de LSV gelijk en stelde de Prijzenbeschikking buiten werking. Volgens de Hoge Raad dient de Prijzenwet, waarop de Prijzenbeschikking gegrond was, als instrument van "conjunctuur beleid" en niet als instrument van inkomensbeleid. Zodoende was de Prijzenbeschikking in strijd met de Prijzenwet.

VU-MAGAZINE — OKTOBER 1986

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen