VU Magazine 1986 - pagina 404

niet voor zijn beurt. Dit blijkt onder meer uit de volgende uitspraken; (Kort Geding Rechtbank Den Haag 21 mei 1984). De Vereniging tot behoud van Natuurmonumenten en de Stichting Het Groninger Landschap, beide eigenares van een deel van het natuurgebied De Dollard, eisten tijdens een kort geding dat op 21 mei 1984 voor de Haagse rechtbank diende, dat de Staat (in casu de Staatssecretaris van Buitenlandse Zaken) zich zou onthouden van parafering van een verdrag met West-Duitsland. In dit zogeheten Eems-Dollardverdrag gaf Nederland namelijk toestemming aan West-Duitsland om allerlei werkzaamheden te verrichten in het DoUardgebied ten behoeve van de aanleg van een haven. De president wees de vordering af, omdat 'een rechterlijk verbod tot parafering een inmenging is in de totstandkoming van een verdrag in een mate die niet in ons staatsbestel past'. Dat de rechter weigert voor zijn beurt te spreken blijkt ook uit de uitspraak, eveneens van de Haagse rechtbank, in het kort geding van 5 januari 1983 inzake de afschaffing van de Rijksgroepsregeling Werkloze Werknemers (RWW) voor 16- en 17-jarigen. Het parlement had een wetsontwerp aangenomen om de RWW voor 16- en 17-jarigen af te schaffen en te vervangen door een recht op kinderbijslag. Het FNV-Jongerenkontakt vorderde tegen de Staat (in casu de Minister van Sociale Zaken) een verbod om de wet in te voeren. Ook in deze zaak oordeelde de President het voorbarig wanneer de rechter zou verbieden om een wet in te voeren. Een derde uitspraak waarbij voorbarigheid de valkuil bleek te zijn betrof het recht op WWV voor gehuwde vrouwen. Hierbij ging het echter pas in tweede instantie, namelijk in hoger beroep, mis (Kort geding rechtbank Den Haag 17 januari 1985 en Hof Den Haag 13 maart 1985). Voor een goed begrip van deze kwestie moeten we ons eerst in de voorgeschiedenis verdiepen: de Raad van de EEG had in 1978 een richtlijn aangenomen, die ertoe verplichtte om binnen zes jaar - voor 23 december 1984 - de nationale wettelijke regels het gebied van de sociale zekerheid, die in strijd zijn met het beginsel van gelijke behandeling van mannen en vrouwen, door de nationale regeringen te doen intrekken. Art. 13 van de WWV, dat aan werkloze, gehuwde vrouwen die geen kostwinner zijn, een WWV-uitkering onthield, was in strijd met het beginsel van gelijke behandeling. Dit werd weliswaar door de Nederlandse regering erkend, maar niettemin was het artikel op 23 december 1984 nog ongewijzigd. De FNV eiste nu dat de Staat de kostwinnerseis van art. 13 niet liet toepassen, omdat die toepassing onrechtmatig zou zijn jegens gehuwde vrouwen. De President wees de vordering toe en ging zelfs nog verder: hij beval de Staat (lees: regering en parlement) om de WWV voor 1 maart 1985 te wijzigen. Volgens het Hof,

358

daarvan - zie de "medicijnknaak"). De rechter moet in de motivering van zijn uitspraken duidelijk maken dat hij beslist op grond van het recht en niet op grond van politieke, en in principe dus niet-objectieve overwegingen. Zolang hij dat doet is er mijns inziens niets op tegen dat de rechter zich uitspreekt over de rechtmatigheid van wetsontwerpen.

E

en tweede juridische "valkuil" is het feit dat niet iedereen naar de rechter kan stappen. Dat een regeling onrechtmatig kan zijn, betekent niet zonder meer dat iedere burger zich tot de rechter mag wenden om die regeling buiten werking te stellen. De functie van de rechtspraak is niet het handhaven van het recht als doel op zichzelf ('Ie droit pour Ie droit'), maar het beschermen van concrete belangen van burgers. Zo'n belang kan bij voorbeeld zijn: financiële schade, verstoring van woongenot, de weigering van een vergunning. Anonieme kraakpandbewoners worden door de Een beginsel van procesrecht is dat iedere rechter niet-ontvankelijk verklaard. Zij kunnen burger slechts voor zijn eigen belangen kan opkomen, niet voor de belangen van andeniet opkomen voor de belangen van nietgenoemde mensen. Maar ontruimd wordt er toch.ren. Dit is een groot struikelblok bij procedures die worden aangekaart door aktiedie deze uitspraak in hoger beroep beoorgroepen en belangenorganisaties. De rechdeelde, heeft de rechter echter niet de beter verklaart hen vaak niet-ontvankelijk, voegdheid om aan de formele wetgever omdat ze geen eigen belang hebben, dan een opdracht tot wetgeving te geven, en wel niet representatief zijn voor de mensen met name niet om die wetgeving voor een die in een bepaald belang worden gebepaald tijdstip te realiseren. De eis werd schaad. dus alsnog afgewezen. Wel is de laatste jaren de procesbevoegde rechter weigert dus om opdrachten heid erkend van vakbonden en van onderte geven aan de wetgever. Hij oordeelt nemersorganisaties. Dit zijn zogenaamde pas achteraf als er sprake is van een wet. groepsacties: de organisatie procedeert naWat is de achtergrond van deze terughou- mens de leden, die eventueel ook ieder indendheid? dividueel voor hun belangen zouden kunnen opkomen. Maar daarbuiten is de rechtDe rechtspraak verschaft hierover zelf geen duidelijkheid: de hier genoemde uit- spraak zeer terughoudend. Zo werd de spraken zijn op dit punt nauwelijks gemoti- Consumentenbond meerdere keren nietveerd. ontvankelijk verklaard om op te komen Mijns inziens is de voornaamste reden van voor de belangen van niet met name gepsychologische aard: zolang een wet nog in noemde leden. Hetzelfde lot was de Stichde maak is en de politieke discussie erover ting Zonder Recht of Titel beschoren, die nog volop gaande, wil de rechter zich daar- opkwam voor de belangen van anonieme in niet mengen door zich uit te spreken kraakpandbewoners. over de rechtmatigheid van een wetsont- Een tweede soort collectieve actie is de "alwerp. Hij zou daardoor gemakkelijk de in- gemeen-belangactie". Terwijl bij een druk kunnen wekken partijdig te zijn en groepsactie de belangen van een bepaalde geassocieerd kunnen worden met een be- groep gebundeld worden (bij voorbeeld de paalde politieke stroming. Ik denk dat dit in salarisbelangen van een beroepsgroep), het algemeen een motief is waarom de kan bij een algemeen belang niet worden rechter zich in politiek omstreden zaken volgehouden dat dit het belang van "bedikwijls terughoudend opstelt. Dit motief paalde mensen" is. speelt met name een rol zolang het wetge- Het vormt juist een facet van ieders bevingsproces nog niet is afgerond. Niettemin staan, zoals het belang van een schoon miis het een niet geheel zuiver motief. Im- lieu, van werkgelegenheid, van vrede, van mers, de rechter oordeelt wel over de verkeersveiligheid, van onderwijs, etc. rechtmatigheid van regelingen die al wel Een algemeen-belangactie bij uitstek is het zijn ingevoerd. Ook dan bestaat de kans dat momenteel lopende proces tegen de plaatmen hem verdenkt van partijdigheid als sing van kruisraketten. In dit proces — aanzijn uitspraak politieke gevolgen heeft (zo- gespannen door 20.000 (!) eisers, waaronals een doorkruising van het beleid - waar- der vele organisaties, zoals vredesgroepen, van bij de medische tarieven en de kabeltekerken en politieke partijen — wordt de levisie sprake was -of juist een bevestiging rechter gevraagd te verklaren dat plaatsing

D

VU-MAGAZINE - OKTOBER 1986

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen