VU Magazine 1986 - pagina 172

Het meest verbazingwekkende aan de 1 Tjing is dat dit boek het klaarspeelt onze levenssituatie te doorgronden. Aan de ene kant is dit de verdienste van de editie van Wilhelm. In deze editie is veel aandacht besteed aan de betekenis van de verschillende hexagrammen en de afzonderlijke Yin en Yang lijnelementen waarmee zij zijn opgebouwd. De 1 Tjing van Wilhelm geeft daardoor geen kryptische antwoorden, zoals het orakel van Delphi, maar heldere situatieschetsen met vaak niet mis te verstane adviezen. Aan de andere kant is de trefzekerheid van het Boek der Veranderingen een mysterie. De procedure die bij het consulteren gehanteerd wordt is namelijk irrationeel. Zo werpt men bij het zogenaamde muntorakel zes maal drie munten in de lucht en de wijze waarop deze neerkomen bepaalt het antwoord van de 1 Tjing. Met andere woorden: bij een consult gaat het erom het toeval te laten spreken. De zin van een dergelijke procedure kan niet bewezen worden, evenmin als de onzin. Alleen de praktijk kan uitwijzen of het omhooggooien van drie daartoe uitverkoren munten een weg naar de waarheid is.

W

ilhelm zelf had veel vertrouwen in deze orakeltechniek. In het toeval kon zich volgens hem juist door het ontbreken van een directe betekenis een diepere zin uitdrukken. Carl Gustav Jung noemde het principe dat aan dit zogenaamde zinvolle toeval ten grondslag ligt synchroniciteit. Dit begrip duidt aan dat er tussen psychische, innerlijke gemoedstoestanden en objectieve, uiterlijke gebeurtenissen, sporadisch een zinvol verband kan bestaan. In zijn boek over synchroniciteit noemt Jung onder andere het volgende opmerkelijke voorbeeld: "Een jonge patiënte had op een beslissend moment van haar behandeling een droom waarin zij een gouden scarabee ten geschenke kreeg. Terwijl zij mij de droom vertelde, zat ik met mijn rug tegen het gesloten raam. Plotseling hoorde ik achter mij een geluid, alsof er zachtjes iets tegen het raam stootte. Ik draaide me om en zag dat een vliegend insect van buiten tegen het venster vloog. Ik opende het venster en ving het dier in de lucht. Het was de meest verwante analogie van een scarabee die op onze breedten voorkomt, namelijk een scarabeïde (bladsprietkever), de Cetonia aurata of gouden tor, die zich blijkbaar genoopt had gevoeld, tegen zijn gewoonte in, juist op dit ogenblik een donkere kamer binnen te dringen." Het zinvolle aan deze opvallende coïncidentie is dat de scarabee een oud-Egyptisch symbool is voor spirituele wedergeboorte. Daar de patiënte van Jung gevangen zat in een rationalistisch. Cartesiaans wereldbeeld, kon zij deze wedergeboorte niet uit zichzelf teweegbrengen. Het onbewuste reageerde op haar verstarring door zich te

158

Cart Gustav Jung sctireef een inleiding tot de I Tjing gebaseerd op synctironiciteit

manifesteren in een onbegrijpelijk samentreffen van droom en werkelijkheid. Dit sloeg zo'n bres in de rationalistische instelling van de vrouw dat de behandeling daarna met sprongen vooruit ging.

D

ergelijke zinvolle coïncidenties zijn volgens Jung te verwachten wanneer sprake is van een emotioneel overwicht van het onbewuste. In dat geval kunnen de natuurkundige categorieën van ruimte en tijd tot op zekere hoogte gerelativeerd worden, waarbij de kansen op een causale gang van zaken afnemen. Jung: "Wat er dan gebeurt is een soort creatio ex nifiilo ('schepping uit het niets'), een scheppingsdaad, die niet causaal verklaard kan worden. De mantische methoden hebben hun werkzaamheid te danken aan ditzelfde verband met de emotionaliteit: doordat ze een onbewuste houding raken, stimuleren ze onze belangstelling, nieuwsgierigheid, verwachting, hoop en vrees, en roepen daarmee een overeenkomstig overwicht van het onbewuste op." Voor Jung vormde het zinvolle toeval een ervaringsfeit dat wetenschappelijk benaderd kan worden. Het ging hem er niet om een specifieke filosofische of religieuze visie te presenteren op de wereld. Niettemin valt er veel te leren van culturen waarin synchroniciteit wel een belangrijke rol speelt in de traditionele filosofie en religie. Een voorbeeld hiervan is de orakelkunde van de Yoroeba uit Zuidwest-Nigeria. De Yoroeba kennen een aantal godheden die nauw met orakelkunde en dus met synchroniciteit en de speling van het lot in verband staan. Ook kent deze religie het ambt van orakelpriester dat in het christendom ontbreekt. Deze pastorale werkers in

dienst van de orakelgodheid Oroenmila worden babalawo's genoemd wat 'vaders van geheimen' betekent. Oroenmila, ook wel Ifa geheten, is de woordvoerder van de orisha's zoals de Yoroeba hun goden noemen. Hij speelt een cruciale rol in het leven van de Yoroeba daar hij in de communicatie met het onbewuste bemiddelt. Deze communicatie vindt plaats via het orakel van Ifa dat Oroenmila in een ver verleden aan de eerste generatie babalawo's heeft onderwezen. Om dit orakel te raadplegen gebruikt de babalawo een orakelbord met zestien palmnoten. Wat de priester dan doet is het volgende. Hij schudt de palmnoten met beide handen. Vervolgens probeert hij met zijn rechterhand zoveel mogelijk palmnoten te grijpen als hij maar kan. Er blijven dan in de regel een of twee palmnoten in zijn linkerhand over. In het eerste geval trekt de babalawo twee parallelle strepen in de houtpulp die hij heeft uitgesp* eid op het orakelbord voor hem. In het tweede geval trekt hij één streep. Deze procedure wordt acht maal herhaald, afgezien van de keren dat er nul palmnoten overblijven. Op deze wijze ontstaan twee wiskundige figuren van enkele en dubbele lijnen, die door de Yoroeba Odoe's worden genoemd. Er zijn 256 mogelijke uitkomsten van het orakel van Ifa: de 16 hoofd-Odoe's die samengesteld zijn uit twee identieke tetragrammen en de 240 mengvormen, de Omo-Odoe's. Bij ieder van deze 256 mogelijke uitkomsten kent de babalawo een aparte serie spreuken. Bovendien zijn aan de Odoe's vertellingen en mythen verbonden. Alles bij elkaar vormt dit een mondeling doorgegeven literaire traditie ter grootte van het Nieuwe Testament. De Yoroeba menen dan ook terecht dat Ifa de gehele wijsheid van de voorouders en de gehele wijsheid van de orisha's omvat. Wanneer een Yoroeba worstelt met problemen die hem te heet geworden zijn, vindt hij verkoeling bij Ifa. Het beeld dat de Yoroeba schetsen van Ifa is voor tropische begrippen dan ook buitengewoon positief: "Het leven van Ifa overtreft de koelheid van water, het leven van Ifa overtreft de koelheid van water, de spreker-van-alle-talen huwde een vrouw die haarzelf alleen baadde in koud water, het leven van Ifa overtreft water in koelheid."

D

it is echter maar één kant van de zaak. Het orakelbord is op specifieke wijze versierd; het heeft een opstaande rand waarin hagedissen, vogels, schildpadden en andere traditionele motieven gekerfd zijn. Onder deze motieven bevindt zich steeds een gestileerd menselijk gezicht. Het is het gezicht van de orisha Eshoe en de babalawo plaatst bij een consult het bord zo voor hem dat dit gezicht hem recht aankijkt. En terecht, want Eshoe is de machtigste onder de orisha's. Bovendien heeft hij

VU-MAGAZINE — APRIL 1986

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen