VU Magazine 1986 - pagina 372

van het gebruik van kernwapens met het (humanitair) oorlogsrecht." Brieven Het Jaarboek bevat de briefwisseling tussen Gorbatsjov en Lubbers vorig jaar. Volgens Dekker en De Waart blijkt daaruit in de eerste plaats dat van de Sowjet-Unie een grote mate van inschikkelijkheid werd gevraagd (niet meer dan 378 SS-20-raketten) terwijl daarentegen de Nederlandse regering geen verplichting tot een positieve inspanning op zich nam. De enige tegenprestatie van Nederland zou bestaan uit het niet-plaatsen van 48 kruisvluchtwapens. Maar wat hadden de Russen daaraan wanneer die 48 wapens dan in een ander NAVO-land werden opgesteld? Uit de briefwisseling blijkt niet dat Nederland zich heeft ingespannen om dat te voorkomen of van eventuele Nederlandse druk op bondgenoten om tot een positieve opstelling te komen ten aanzien van wapenbeheersing. Op vrij pijnlijke wijze laat de briefwisseling verder zien, dat de Nederlandse regering zich onvoldoende bewust is van de volkenrechtelijke grondslagen van een wapenbeheersingsbeleid, schrijven Dekker en De Waart. Zo stelt Lubbers in zijn brief van 12 juli 1985 dat de fundamentele verschillen tussen de Nederlandse en de Russische politieke en maatschappelijke systemen niet te overbruggen zijn en dat beide volken hebben moeten leren leven met een gewapende vrede. Een dergelijke analyse strookt niet met elementaire volkenrechtelijke uitgangspunten en kan evenmin wapenbeheersing zinvol bevorderen, betogen de auteurs. "De Nederlandse stellingname gaat er aan voorbij dat er een harde rechtsgrond is voor wapenbeheersing, namelijk het geweldsverbod. Het gebruik van, en dreigen met geweld in internationale betrekkingen geldt als een internationaal misdrijf." Kritiek wordt in de beschouwing ook geleverd op de regeringsfracties in de Tweede Kamer, die een defensieve houding aannamen ten opzichte van de vele internationaal-rechtelijke en staatsrechtelijke vragen en de Raad van State krijgt een overeenkomstige lik uit de pan. Groeiende wapenprodulctie in derde wereld Ko Colijn en Paul Rusman signaleren in hun bijdrage de opkomst van de Derde Wereldlanden als producenten en exporteurs van wapens, een relatief nieuwe ontwikkeling sinds de oorlog tussen Irak en Iran. In 1980 namen deze landen 7 procent van de wapenhandel in de Derde Wereld voor hun rekening, in 1983 was dat percentage verdubbeid. "De ontwikkelingslanden veroveren met andere woorden in groeiende mate hun eigen thuismarkt." Met name Brazilië heeft in recordtempo een eigen wapenindustrie opgebouwd, die voor naar schatting tussen de 70 en 90 procent produceert voor export

326

Hoeveel besteedt Nederland aan vredesonderzoek? Mr. Korthals Altes bepleitte 1 pro mille van het Nederlandse defensie-budget van 13,8 miljard te besteden aan vredesonderzoek. Dat is 13,8 miljoen gulden. Voor het polemologisch onderzoek in strikte zin wordt in Nederland thans ongeveer 3 miljoen uitgegeven, zo werd bij de uitreiking van het VU-Jaarboek Vrede en Veiligheid meegedeeld. Daarbij gaat het om onderzoek dat uiteindelijk gericht is op het voorkomen van oorlog, het versterken van de vrede en het bevorderen van de internationale veiligheid en wel zo veel mogelijk door beheersing en beperking van de bewapening en van allerlei vormen van gewelddiplomatie. Rekent men tot vredesonderzoek ook het Instituut Clingendael, dan moet daarbij nog 3,3 miljoen worden opgeteld. De volgende schatting werd gemaakt: fte

hfl.

Onderzoek 60%

Polemologisch Inst. Groningen UvA (Vakgroep IB-f gesubs. onderzoek) S W (Nijmegen) THT ("Boerderij") THE ("Studium Generale") Tilburg ("John F. Kennedy") VU(ISV) IIS (Leiden)

15 0,55 5 4 2 4 3,5 2 41,5

Clingendael

naar meer dan 35 landen, vrijwel alle in de derde wereld. Star-wars-project Ook het SDI- of "Star Wars"-project komt weer aan de orde, de voorbereiding voor de volgende wapenronde tussen de beide grootmachten. Met name wordt in de bijdrage van Marcel Cote ingegaan op de technologische aspecten. "De conclusies liegen er niet om: SDI-wapens zijn in strijd met bestaande bewapeningsovereenkomsten; om ze realistisch te testen moet het verbod op bovengrondse kernproeven worden genegeerd; het onderzoek ten behoeve van SDI blokkeert de mogelijkheid om te komen tot een verbod op ondergrondse kernproeven; en dat alles ten behoeve van een systeem dat volgens alle deskundigen nooit honderd procent waterdicht zal zijn en dat waarschijnlijk zeer kwetsbaar is voor tegenmaatregelen, die voor een fractie van de kosten van SDI ontwikkeld en geproduceerd kunnen worden." Kernwapenoverleg Herman de Lange beschrijft in zijn bijdrage het Amerikaans-Russische overleg over de kernbewapening. "Het is duidelijk dat in 1985 de betrekkingen tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie over hun dieptepunt heen waren. Sinds het midden van

1,35 0,33 0,45 0,45 0,2 0,45 0,4 0,2 4,05

4,17

0,81 0,27 0,27 0,27 0,12 0,27 0,24 0,12 2,43 (afgerond 3 miljoen) 3,3 (75%)

1984 is er een nieuwe modus vivendi, omgangsregeling, onstaan. Dit heeft geleid tot het hervatten van de wapenbeheersingsgesprekken, al zijn concrete resultaten op dit terrein tot nu toe uitgebleven." De kwestie van het SDI-onderzoek vormt het meest zichtbare struikelblok voor een positieve afloop van de wapenbeheersingsonderhandelingen, schrijft De Lange. Verenigde Naties Stagnatie, berusting en realisme. Met deze woorden typeert Bas ter Haar de ontwikkelingen op VN-niveau. Weliswaar werd er waarschijnlijk in de geschiedenis nog nooit door zoveel diplomaten zo intensief over ontwapening gepraat als in 1985, maar concrete resultaten, ho maar. Alleen op het terrein van de chemische wapens kwam men een stapje tot elkaar, maar onmacht en berusting kenmerkten de slotverklaring van de derde toetsingsconferentie van het NonProliferatie Verdrag. Onder de huidige omstandigheden is het echter al heel wat dat er nog een slotverklaring uit de bus kwam. Europa Ben Dankbaar en Ben Oostenbrink (de feitelijke redactie-secretaris van het Jaarboek) schreven het hoofdstuk over Europa. Behalve verschil van mening in West-Europa over het SDI-project signaleren zij het optre-

VU-MAGAZINE - OKTOBER 1986

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen